1-Mavzu: Paxta va to‘qimachilik sanoatida texnosferik omillar fani, uning mohiyati va vazifalari Reja: 1

№ Zarrachalar turlari 
Zarrachalar o‘lchami, mkm 
1. 
Atmosfera changi 
1-30 
2. 
Tuproq changi 
1-100 
3. 
Sanoat changi 
1-4000 
4. 
Taxta changi 
1-60 
5. 
Soch tolasi 
50-150 
6. 
Tamaki tutuni 
0,01-01 
7. 
Tabiatdagi tutun 
1-14 
8. 
Yog„ tutuni 
0,03-1 
9. 
Yomg„ir 
500-5000 

---

Ishlab chiqarish havosidagi zararli moddalarning yo„l qo„ysa bo„ladigan 
konsentratsiyasi (PDK) YKBK GOST 12.10-005-76 da belgilangan. YKBK chang 
tarkibidagi zararli moddalarning miqdoriga bog„liq. Masalan: SN-215-75 da 
ko„rsatilganidek, o„simlik va hayvonot tolalaridan ajralib chiqadigan changlar 
uchun YQBK miqdori, chang tarkibidagi kremiy qo„sh oksidi (SiO
2
) miqdoriga 
bog„liq. Agar chang tarkibidagi SiO
2
ning miqdori 10% dan ko„p bo„lsa YQBK - 
2 mg/m
3
, agar SiO
2 
ning miqdori chang tarkibida 10% gacha bo„lsa YQBK 4 
m/gm
3
, SiO
2
ning miqdori chang tarkibida 2% dan kam bo„lsa YQBK - 6 mg
3
bo„ladi. 
Zararli moddalarning ishchilarga ta‟sirini oldini olish bo„yicha asosiy chora-
tadbirlar qo„yidagilar: shamollatish, shaxsiy himoya vositalaridan foydalanish, 
zararli moddalarning havo tarkibidagi miqdorini me‟yorlash, ish rejimlari va 
imtiyozlar. 
Zararli modddalarning inson hayotiga va sog„ligiga zararli ta‟sirini bartaraf 
qilish uchun ularning havodagi konsentratsiyasi, ya‟ni 1 m
3
havo tarkibidagi 
massasi (milligramda) GOST 12.1.005-88 va SN 4088-86 tomonidan 
me‟yorlanadi. Bu me‟yorlar zararli moddaning havodagi eng yuqori yo„l 
qo„yiladigan konsentratsiyalari (EYUK) deb ataladi. Hozirgi vaqtda deyarli 1300 
ta modda uchun EYUK ishlab chiqilgan.