1-Mavzu: Paxta va to‘qimachilik sanoatida texnosferik omillar fani, uning mohiyati va vazifalari Reja: 1

 
Texnologik reglamentni ishlab chiqish qoidalari 
Ishlab chiqarishning texnologik jarayonida ma‟lum bir maxsulot yoki bir xil 
turdagi maxsulotlar guruhini ishlab chiqarish uchun texnologik qoidalarni ishlab 
chiqish tavsiya etiladi. 
Buning sababi shundaki,
har bir alohida maxsulot turi 
individual xususiyatlarga ega, shuningdek, turli sohalarda qo„llaniladi va shuning 
uchun ushbu mahsulotni yaratish tartibi boshqa tovarlarni ishlab chiqarishdan farq 
qiladi. 
Ishlab chiqarish va amalga oshirilgan ishlarning maqsadlariga qarab, 
texnologik reglamentlarning quyidagi turlari mavjud: 
Doimiy texnologik reglamentlar - 
o„zlashtirilgan ishlab chiqarishlar uchun 
zarur bo„lgan maxsulot sifatini ta‟minlash uchun ishlab chiqiladi; 
Vaqtinchalik (ishga tushirish) texnologik reglamentlar – 
ushbu korxonada 
yangi ishlab chiqarish 
ob‟ektlari
, texnologiyasi tubdan o„zgartirilgan mavjud ishlab 
chiqarish ob‟ektlari, yangi texnologiyaga ega ishlab chiqarish ob‟ektlari uchun 
ishlab chiqiladi; 

---

Bir martalik (eksperimental) texnologik reglamentlar – eksperimental va 
tajriba-sanoat zavodlarida (ustaxonalarda) sotiladigan mahsulotlarni ishlab 
chiqarish jarayonida, shuningdek mavjud ishlab chiqarish ob‟ektlarida amalga 
oshiriladigan eksperimental va tajriba-sanoat ishlari uchun ishlab chiqiladi; 
Laboratoriya (startap yozuvlari, ishlab chiqarish usullari) texnologik 
reglamentlar - tovar mahsulotlarini ishlab chiqarmaydigan 
laboratoriya,
dastgoh va 
model qurilmalari uchun ishlab chiqiladi. Laboratoriya qoidalariga muvofiq 
(boshlang„ich yozuvlar, ishlab chiqarish usullari) yiliga 1000 kg gacha bo„lgan 
tovar mahsulotlarini ishlab chiqarishga ruxsat beriladi. 
Texnologik jarayonlarning sanoat xavfsizligini ta‟minlash zarurati bilan 
bog„liq doimiy, vaqtinchalik va bir martalik texnologik reglamentlar quyidagi 
qismlardan iborat bo„lishi kerak: 
o ishlab chiqarishning umumiy 
xususiyatlari;
o 
ishlab chiqarilgan mahsulotlarning xususiyatlari;
o 
xom ashyo, materiallar, oraliq mahsulotlar va energiya resurslarining 
xususiyatlari;
o 
kimyoviy-texnologik jarayonning 
tavsifi va sxemasi; 
o 
moddiy balans;
o 
xom ashyo, materiallar va energiya resurslarining asosiy turlarini iste‟mol 
qilish stavkalari;
o 
ishlab chiqarishni boshqarish va jarayonlarni boshqarish;
o 
mumkin bo„lgan ish hodisalari va ularni yo„q qilish usullari;
o 
ishlab chiqarishning 
xavfsiz ishlashi; 
o 
majburiy ko„rsatmalar ro„yxati;
o 
ishlab chiqarishning texnologik sxemalari;
o 
atrof-muhitni muhofaza qilish uskunalari, shu 
jumladan, 
asosiy texnologik 
uskunalar (texnik qurilmalar), spetsifikatsiyasi.
Texnologik jarayonlarning sanoat xavfsizligini ta‟minlash zaruriyati bilan 
bog„liq laboratoriya reglamenti (boshlang„ich eslatma, ishlab chiqarish 
metodologiyasi) quyidagi ma‟lumotlarni o„z ichiga olishi kerak: 
o 
o„rnatishning maqsadi; 
o xom ashyo, oraliq mahsulotlar, tayyor mahsulot, chiqindilar, chiqindi suvlar 
va zararli moddalar chiqindilarining toksik, yong„in va portlovchi 
xususiyatlarini ko„rsatadigan qisqacha tavsifi; 
o 
uskunaning texnologik sxemasi va joylashuvi tavsifi;
o 
nazorat va o„lchash asboblari va avtomatlashtirish, blokirovka va 
xavfsizlik 
moslamalarining tavsifi; 
o 
elektr ta‟minoti sxemasining tavsifi;
o 
xavfsiz ishlash uchun talablar;

---

o 
ekologik 
xavfsizlik talablari; 
o 
texnologik sxemaning chizmalari.
Doimiy texnologik qoidalar 10 yilgacha amal qiladi; 
Vaqtinchalik texnologik reglamentlar quyidagicha amal qiladi: 
Agar ishlab chiqarishni rivojlantirish muddati bir yildan kam bo„lsa, u holda 
texnologik reglamentning amal qilish muddati 1 
yilga belgilanadi; 
Rejaga muvofiq ishlab chiqarish standartlarini o„zlashtirish muddati 
bo„lmagan taqdirda, texnologik reglamentning amal qilish muddati ushbu 
texnologik reglamentni tasdiqlagan shaxs tomonidan belgilanadi; 
Agar texnologik qoidalar muddati tugagan bo„lsa va ishlab chiqarish texnik-
iqtisodiy ko„rsatkichlarga erishmagan bo„lsa yoki ishlab chiqarish texnologiyasiga 
quvvat o„zgarishi, xom ashyo 
iste‟moli, 
mahsulot sifatini yaxshilash, jarayon 
xavfsizligi bilan bog„liq tushuntirishlar berilgan bo„lsa, unda ushbu texnologik 
reglamentning amal qilish muddati uzaytirilishi yoki yangi vaqtinchalik texnologik 
reglament tuzilishi kerak; 
Bir martalik (eksperimental) texnologik qoidalar quyidagicha amal qiladi: 
-tajriba ishlari davri uchun yoki ma‟lum hajmdagi mahsulot ishlab 
chiqarish 
davri uchun; 
-eksperimental mahsulotlarni ishlab chiqish bir necha yil davomida amalga 
oshirilgan taqdirda, amal qilish muddati 5 yildan oshmasligi kerak; 
-laboratoriya texnologik qoidalari texnologik qoidalarni tasdiqlagan shaxs 
tomonidan belgilangan muddat davomida amal qiladi. 
Doimiy, vaqtinchalik, bir martalik va laboratoriya texnologik reglamentlari 
kimyoviy va texnologik ishlab chiqarishni boshqaradigan tashkilot tomonidan 
ishlab chiqiladi. 
Istisno tariqasida - bu eksperimental qurilmalar uchun bir 
martalik 
texnologik reglament,
shuningdek mavjud ishlab chiqarish ob‟ektlarida olib 
boriladigan eksperimental ishlar, bu jarayonni ishlab chiquvchi tashkilot 
tomonidan ishlab chiqilishi kerak va bunday qoidalar kimyoviy va texnologik 
ishlab chiqarishni boshqaradigan korxona bilan kelishiladi. 
Texnologik 
reglamentlar 
ishlab 
chiqilgandan 
so„ng, 
texnologik 
reglamentlarni ishlab chiquvchilar: bosh muhandis (texnik 
direktor
, ishlab 
chiqarish bo„yicha direktor); tashkilotning ishlab chiqarish-texnik bo„limi 
boshlig„i; ishlab chiqarish boshlig„i; texnik nazorat bo„limi boshlig„i “texnologik 
reglamentlar imzolari ro„yxati”da imzolaydilar.
Sanoat xavfsizligi tizimini boshqarish xizmati rahbari (1 va 2-sinf ob‟ektlari 
uchun) yoki OPO-da PB talablariga muvofiqligi uchun ishlab chiqarishni nazorat 
qilish xizmati rahbari (3 va 4-sinf ob‟ektlari uchun); atrof-muhitni muhofaza qilish 

---

boshlig„ining o„rinbosari; bosh mexanik; bosh energetik muhandis; 
bosh metrolog
; 
markaziy laboratoriya rahbari quyida, “kelishilgan” sarlavhasi ostida imzolaydilar. 
Keyin mahsulot ishlab chiqarish bo„yicha texnik reglament tashkilot rahbari 
tomonidan tasdiqlanadi va muhr sarlavha sahifasiga qo„yiladi. Kerakli miqdordagi 
nusxalar texnik reglamentdan tayyorlanadi. Asl nusxalari va nusxalari tiklanadi, 
tikuv iplarining uchlari yorliq bilan muhrlanadi, ustiga: varaqlar soni, dasturiy 
ta‟minot 
uchun mas‟ul shaxsning ismi,
uning imzosi va tashkilotning muhri 
qo„yiladi. Asl nusxasi va nusxalari mas‟ul xizmatning qaramog„ida qoladi. Agar 
kerak bo„lsa, nusxalar imzo bilan beriladi. 
Texnologik qoidalarning asl nusxasiga tahrir qilish va o„chirish taqiqlanadi. 
O„zgartirish va qo„shimchalarni ro„yxatga olish ro„yxatiga tuzatishlar kiritiladi. 
Texnologik reglamentga o„zgartirish va qo„shimchalar kiritishga ruxsat etiladi. 
Biroq, bu o„zgarishlar texnologik jarayonning samaradorligi va xavfsizligiga salbiy 
ta‟sir ko„rsatmasligi kerak. 
Texnologik reglamentdagi o„zgarishlarni e‟tiborsiz qoldirish mumkin 
bo„lgan holatlarni istisno qilish uchun o„zgartirish va qo„shimchalar kiritish 
jarayoni qat‟iy tartibga solinadi. 
Bunda birinchidan, “o„zgartirish va qo„shimchalarni ro„yxatga olish 
ro„yxati”ga o„zgartirish va qo„shimchalar kiritiladi. 
Ikkinchidan, kiritilayotgan o„zgarishlar haqida ma‟lumotlarni o„z ichiga 
olgan “o„zgartirish (qo„shimchalar) kiritish to„g„risida” buyruq chiqariladi. 
Buyurtmadagi o„zgarishlar ushbu ma‟lumotlardan tezkor foydalanish maqsadida 
butun jumla yoki paragraflarda belgilanadi. Buyurtma normativ-texnik hujjatlar 
uchun mas‟ul
 shaxs tomonidan imzolanadi;
Uchinchidan, o„zgartirilgan yoki to„ldirilgan paragraflar yonida “tahrirlash. 
1”, “tahrirlash. 2” va hokazo yozuvlar qo„yiladi. Bu belgilar “o„zgartish va 
qo„shimchalar kiritish to„g„risida”gi buyruqqa mos kelishi kerak. Imzolar va 
sanalar qo„yilmaydi. 
To„rtinchidan, barcha o„zgarishlar va qo„shimchalar texnologik 
reglamentning nusxasi mavjud bo„lgan barcha bo„limlarga imzo bilan yuboriladi.