1-Mavzu: Paxta va to‘qimachilik sanoatida texnosferik omillar fani, uning mohiyati va vazifalari Reja: 1
Download 1.14 Mb. Pdf ko'rish
|
Texnosfera omillari fanidan 1-8 mavzular
|
Birinchi umumiy sabab inson evolyutsiyasi tahlilidan kelib chiqadi.
Mehnat qurollarining rivojlanishi bilan insonning atrof-muhitga ta‟sirining ham xilma-xilligi, ham intensivligi oshdi. Shu bilan birga, tashqi dunyoning javoblari doirasi ham kengaydi. Agar ibtidoiy odam o„zining individual jismoniy imkoniyatlari bilan o„sha paytda mehnat faoliyati jarayonida yuzaga keladigan xavf-xatarlarga qarshi tura olgan bo„lsa, unda zamonaviy odamning imkoniyatlari ortib borayotgan xavf darajasidan sezilarli darajada orqada qolmoqda. To„g„ri, ishlab chiqarishni rivojlantirish texnologiyani ishlab chiqishda uning xavflilik darajasini kamaytirish, xavfdan himoya qiluvchi tegishli himoya vositalarini yaratish, xavfni hisobga olgan holda harakat qilish usullarini tanlash va hokazolarga imkon beradi, ammo texnologiyaning rivojlanishi bilan xavf insonning unga qarshi turishiga qaraganda tezroq o„sib bormoqda. Insonning ish sharoitlari va hayotini yanada qiyin va xavfli qiladigan ikkinchi umumiy sabab - bu xato narxining oshishi. Ibtidoiy odamning xatosi uchun to„lov unchalik katta emas edi, ammo zamonaviy odamning xatolari unga ancha qimmatga tushmoqda. Jarohatlarning ko„payishiga imkon beradigan uchinchi umumiy sabab - bu odamning xavfga moslashishi. Texnika tomonidan berilgan imtiyozlardan foydalangan holda, odam ko„pincha texnika odatda yuqori xavf manbai ekanligini unutadi va undan intensiv foydalanish ushbu xavfni amalga oshirish imkoniyatini oshiradi. Mashinalar bilan doimiy aloqada bo„lish va baxtsiz hodisalarning ko„pligi to„g„risida xabardor bo„lmaslik, odam aslida juda xavfli bo„lgan narsadan qo„rqishni to„xtatishiga va xavfga moslashishiga olib keladi. Ko„pincha, hozirgi kichik imtiyozlar tufayli u ataylab xavfsizlik qoidalarini buzishga kirishadi. Har bir qoidabuzarlik baxtsiz hodisaga olib kelmaydi. Bir marta jazosiz qoidalarni buzgan va buning natijasida biron bir natijaga erishgan odamlar bunday qoidabuzarliklarni takrorlaydilar. Asta-sekin nafaqat xavfga, balki qoidalarning buzilishiga ham moslashish xavfi yuzaga keladi. Umumiy sabablarga qo„shimcha ravishda, ko„plab sof individual omillar, jumladan, “inson omili” yoki shaxsiy yondashuv asosan psixologik tartib, mehnat xavfsizligi qoidalarining qasddan buzilishiga va baxtsiz hodisalar sonining ko„payishiga imkon beradi. Insonning kasbiy ahamiyatga ega xususiyatlarini o„rganishning shaxsiy jihati ularni muayyan motivlar, axloqiy qadriyatlar va ehtiyojlar bilan yuzaga keladigan va inson uchun muhim vazifalarni hal qilishga qaratilgan faoliyat shakli sifatida ko„rib chiqishdir. Urbanizatsiyalashgan odamning hayoti faoliyatning iqtisodiyotning turli sohalarida mehnat qilish, shahar muhitida yashash, transport vositalaridan foydalanish, maishiy hayot, faol va passiv hordiq kabi faoliyatlar turlari bilan uzviy bog„langandir. Xavflarni tahlil qilish nuqtai-nazaridan inson faoliyatini o„zaro aloqadagi ikki murakkab tizimlardan tashkil topgan sistema deb qarash maqsadga muvofiqdir. “Inson (shaxs) va Yashash muhiti (ishlab chiqarish muhiti)”. Bunda “Inson (shaxs)” sistemasi odamning ishlab chiqarish faoliyati davomida anttropometrik, fiziologik, psixofizik, psixologik imkoniyatlardan foydalanib, turli-tuman xavflardan himoyalanishni nazarda tutadi. Antropometrik ko„rsatkichlar texnik ob‟ekt ko„rsatkichlarini u bilan Download 1.14 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|