1-mavzu: polimerlarning zanjirli tuzilishi, turlari va xossalari. Konfiguratsiya, konformatsiya, egiluvchanlik

Konfiguratsiya, konformatsiya, egiluvchanlik va qattiqlik.
Konfiguratsiya - bu atomlarning molekuladagi aniq tartibli fazoviy joylashishini ifodalovchi tavsifidir. Konfiguratsiya issiqlik harakatlari tufayli o’zgarmaydi va ma’lum barqaror makromolekulyar izomerlarni namoyon qiladi.
Tsis- va trans-izomerlar zanjirning qo’sh bog’lariga nisbatan o’rinbosarlarlarni joylashishini xarakterlaydi.
a - c - b a - c - b
║ ║
a - c - b a - c – b
tsis-izomer trans-izomer
Polimerlarda atomlarning tsis- yoki trans- izomerlar holida joylashishi qo’sh bog’ tutgan har bir qaytariluvchi zveno uchun xarakterlidir. Bu makromolekulani butun strukturasiga ta’sir etadi va bir zanjirning o’zi ham tsis- yoki trans- izomeriyalarda bo’lishiga qarab turli xossalarga ega bo’ladi. Masalan, tabiiy kauchuk va guttaperchalar kimyoviy tarkibi bo’yicha mutloq bir xil, ammo izomeriyasi har xildir.
Tabiiy kauchuk (tsis-)
CH₃  0,816 nm  CH₃
 
-CH₂-CH₂-C=CH-CH₂-CH₂-CCH-CH₂-CH₂-
 
CH₃ CH₃
Guttapercha (trans-)
CH₃  0,48 nm  CH₃
 
-CH₂-CH₂-CCH-CH₂-CH₂-C  CH-CH₂-

Bu yerda ko’rinib turibdiki, qaytariluvchi monomer guruhi bir xil yo’nalishda orientirlanmagan. Tsis-izomeriyada monomerdagi metil guruhi 0,816 nm dan so’ng, va trans-izomeriyada 0,48 nm dan keyin uchrayapti. Shu tufayli, har xil konfiguratsiyali zanjir har xil xossaga egadir: guttapercha - kristall strukturaga ega bo’lib, 50-70 ^oC larda suyuqlikka aylanadi; tabiiy kauchuk - elastomer bo’lib, past temperaturalarda ham o’z xossasini saqlab qoladi.

Konfiguratsiyaning yana bir muhim turi - optik izomeriyalardir. Bu izomeriya makromolekulada asimmetrik uglerod atomi mavjudligi hisobiga namoyon bo’ladi.