1 mavzu: Psixologiyaning predmeti

3.TAFAKKUR SHAKLLARI 
Tushuncha voqelikda narsa va hodisalarning umumiy, muhim farq qiluvchi maxsus belgilarini aks 
ettiradi, Masalan: “odam”, “kuy”, “ruchka”. Hukm voqelikdagi narsa va hodisalar o`rtasida mavjud 
bog`lanishlarni, shu narsa va hodisalarga bir xususiyatni xos yoki xos emasligi ko`rsatadi. Hukmlar 
ob`ektiv voqelikni aks ettirishga qarab chin yoki xato bo`ladi. “Hozir tashqarida yomg`ir yog`yapti” 
(xato). Hukmlar umumiy juz`iy va yakka hukmlar bo`ladi. Umumiy hukmlarda mazkur guruhdagi mazkur 
sinfdagi hukmlar, hamma narsalar to`g`risida tasdiqlanadi yoki inkor qilinadi. Juz`iy hukmlarda 
xususiyatlar ayrim qismlarga taalluqli bo`ladi. Yakka hukmlarda tasdiqlash yoki inkor qilish faqat bitta 
narsaga tegishli bo`ladi. 
Xulosa chiqarish bitta yoki bir necha hukmlardan yangi hukm hosil qilishdir 3 xil xulosa chiqarish 
mavjud: 
1. Induktiv xulosa chiqarish (yakka xulosa) 
2. Deduktiv xulosa chiqarish (umumiy xulosa) 
3. Analogik xulosa chiqarish (taxminiy xulosa) 

---

4. TAFAKKUR VA MASALA HAL QILISH 
Agar hayot va amaliyot davomida odam yangi maqsad, yangi muammo, yangicha ahvol va yangi 
faoliyat sharoitlari paydo bo`lsa, odamda dastlab tafakkur qilishga zaruriyat tug`iladi. Tafakkur yangilikni 
izlash va ochish demakdir. 
Oddiy eski usullar bilan vazifa hal qilinganda tafakkur talab qilinmaydi. Masalan, 2Q2q4 muammoli 
vaziyat bilan masalani farq qilish zarur. Muammoli vaziyatning odamlar faoliyati davomida kutilmagan, 
qandaydir tushunib bo`lmaydigan narsaga, noma`lum tashvishli narsalarga duch kelib qoladi. Muammoli 
vaziyatni tahlil qilish natijasida masala paydo bo`ladi va tarkib topadi. Masalani yuzaga kelish muammosi 
vaziyatdan farq qilib, garchi oldindan bo`lsa ham mazkur (ma`lum) va noma`lum qidiralayotgan narsani 
taxminan bo`laklarga bo`lish masalaning shartida ifodalanadi. Masalan, o`quv masalasida uning asosiy 
sharti hamda talablar (savollar) mavjud bo`ladi.