1 mavzu: Psixologiyaning predmeti

2. Xayol turlari 
1. Tasavvur xayoli - biz idrok qilayotgan narsa - hodisalar to`g`risida tasavvur va obrazlar yaratishdan 
iborat bo`lgan xayol turidir. Bunday tasavvur xayoli boshqa kishilar tomonidan aytib berilgan so`zlar 
asosida hosil bo`ladi. Masalan, tarixda bo`lgan urushlar, ota - bobolarimiz boshidan o`tgan voqealar 
haqidagi tasavvurlar. Qiziqarli roman o`qiganimizda bizda tasavvur hosil bo`ladi. O`quvchilar 
o`rganadigan fanlarga doir bilimlar tasavvur xayoli asosida o`zlashtiriladi. Tasavvur etilgan obraz yanada 
yorqinroq bo`ladi. 
2. Ijodiy xayol - tajribamizda va tashqi olamda uchramagan narsalar haqida yangi obrazlar 
yaratilishidir. Shaxs bu xayol turida yangi obraz yaratadi. Masalan, shoirning she`r yozishi, yozuvchining 
asariga obraz yaratishi, rassomning rasm chizishi, muxandisning ixtirolari, olimning dissertatsiya yozishi 
kabilar. Umuman har qanday yangilik ijodiy xayolga kiradi. Ijodiy xayol san`atning hamma turlarida 
namoyon bo`ladi. Har bir odamning o`z orzusi bo`ladi. Har qanday bajarilgan ish amalga oshirilgan 
orzudir. Amalga oshirilgan orzu yangi ehtiyojni hosil qiladi, kishini ruxlantiradi va kelajakka qaray olish 
imkonini beradi. Orzu ijodiy xayolning kelajakka, shaxs faoliyatining istiqboliga qaratilgan hayotni ilmiy 
ko`ra bilishning elementidir. Shirin xayol surish (ko`knori xayol) tartibga solinmagan, maqsadga 
qaratilmagan xayol jarayonidir. Bunda turli obrazlar ko`z o`ngimizdan birin-ketin o`taveradi. SHirin 
xayolda o`zimizga yoqqan obrazlar hosil bo`ladi, shuning uchun u huzur baxsh etadi. SHirin xayolga 
botish odamning irodasi bo`shashganda, dam olayotganda, uyquga ketayotganda, uyg`onganda paydo 

---

bo`ladi. SHuningdek, shirin xayol surish harorat ko`tarilganda, asab tizimi zaharlanganda ham paydo 
bo`ladi, ya`ni kishi giyohvandlik moddalarini iste`mol qilganda shirin, yoqimli hisni boshdan kechiradi.