1-mavzu: tanqidiy va kreativ tafakkurning mohiyati, ilmiy-nazariy tavsifi

Креатив тафаккур еса тафаккурнинг ижод жараёнини ташкил етиш ва ижод натижалари (маҳсуллари)ни башоратлашни ифодаловчитушунча саналади. Креатив фикрлаш ўқитувчи фаолиятида яққол кўриниб туриши лозим. Шу маънода ўқитувчининг ижодкорлиги касбий фаолиятига ижодий (креатив) ёндашувида акс етади
Креативлик–бу ижодий қобилиятлилик даражаси, шахснинг барқарор сифати ҳисобланадиган ижод қилишга бўлган қобилияти бўлиб, у креатив тафаккур билан боғлиқ.
Креатив тафаккур – бу шахснинг ўз олдида турган вазифаларини ностандарт ҳал етиш ҳамда ўз мақсадларига еришишнинг янги, янада самаралироқ йўлларини топиш қобилиятидир. Яъни креативлик асосан бошқаларга ўхшамаган ғояларни ўйлаб топпиш, анъана тусига кириб қолган фикрлашдан қочиш ҳамда муаммоли вазиятларни тез ҳамда самарали ҳал етиш йўлларини билиш ҳисобланади.

Креативлик термини Aнглия-Aмерика психологиясида 60-йилларда пайдо бўлган бўлиб, бунда креативликнинг интеллект билан боғлиқлиги масалалари ҳамда креативликнинг психологик жиҳатлари ва унинг ҳар бир шахснинг масалалари ҳамда креативликнинг психологик жиҳатлари ва унинг ҳар бир шахснинг индивидуал ўзига хос хусусиятларига боғлиқлиги ўрганилган. Масалан, 1950 йилларда Ж.Гилфорд ва унинг тарафдорлари томонидан интелликтуал омилларни таълимий йўналишларда қўллаш, креативлик хусусиятларни ўрганиш ҳамда баҳолаш масалалари таҳлил етилиб, натижада 16 гипотетик интелликтуал қобилиятларни ажратиб кўрсатган. М.Н.Гнатко еса креативликнинг механизми бўйича изланишлар олиб броган ва уларни қуйидаги иккита турга ажратган:

• Креативлик термини Aнглия-Aмерика психологиясида 60-йилларда пайдо бўлган бўлиб, бунда креативликнинг интеллект билан боғлиқлиги масалалари ҳамда креативликнинг психологик жиҳатлари ва унинг ҳар бир шахснинг масалалари ҳамда креативликнинг психологик жиҳатлари ва унинг ҳар бир шахснинг индивидуал ўзига хос хусусиятларига боғлиқлиги ўрганилган. Масалан, 1950 йилларда Ж.Гилфорд ва унинг тарафдорлари томонидан интелликтуал омилларни таълимий йўналишларда қўллаш, креативлик хусусиятларни ўрганиш ҳамда баҳолаш масалалари таҳлил етилиб, натижада 16 гипотетик интелликтуал қобилиятларни ажратиб кўрсатган. М.Н.Гнатко еса креативликнинг механизми бўйича изланишлар олиб броган ва уларни қуйидаги иккита турга ажратган:

1

• - потенсиал креативлик – бу креативликнинг зарурий шарти бўлиб, қандай шароит бўлмасин инсоннинг креативликка тайёр туриши, шунинг натижасида ўз ғояларини амалга оширишидир.

2

• - фаолиятдаги креативлик–бу муайян бир соҳадаги креативлик ҳисобланади.
• Ж.Гилфорд креативликнинг белгиларини аниқлаган бўлса, М.Н.Гнатко еса креативликнинг компонентларини умумлаштиради.

3

• Креативликнинг белгилари (Ж.Гилфорд)
• фикрнинг аниқлиги (муайян вақт оралиғидаги ғояларнинг ҳажми);
• фикрнинг ўзига хослиги (бир ғоянинг иккинчисига кўчиши) оригиналлиги, яъни умумий қабул қилинган қарашлардан ажралиб турувчи ғояни яратиш қобилияти;
• қизиқувчанлик, егилувчанлик;
• фаразни илгари сура олишлик, муаммони қўя билишлик қобилияти;
• ҳаёл сура олиш, фантазия қилиш, ностандарт муаммоларни ҳал ета олиш ва ҳ.к.

Кеативликнинг компонентлари (М.Н.Гнатко)

• шахснинг ўзига хос хусусиятлари (интелликтуал, индивидуал);
• ижодкорлик имкониятлари;
• ижодкорлик билан фикрлаш;
• ижодкорлик билан қараш;
•  

• билимлилик;
• йечим топа билиш;
• ташкил етувчанлик;
• муаммоларни мустақил йечиш.

ЕъТИБОРИНГИЗ УЧУН РAҲМAТ!

ЕъТИБОРИНГИЗ УЧУН РAҲМAТ!