1-mavzu: XILL reaksiyasi va uning mexanizmi

1.Karboksillanish. Ribuloza-5-fosfat ATF va fosfonbulozakinaza
ishtirokida fosforirlanadi va ribuloza-1,5^ifosfatga aylanadi. So'ngra
hosil bo'lgan ribuloza-1,5-difosfat ribulozodifosfat karboksilaza
fermenti yordamida C0₂ birikmasini bog'laydi va keymcha ik
2 molekula fosfoglitserat kislotasiga parchalanuvchi oraliq mahsulot
hosil qiladi.
2. Qaytarillsh Karboksillanish boeqichida hosil bo'lgan FGK ikki
kjchik boeqichda fosfoglitserataldegidga (FGA) aylanadi. Buning uchun.
das lab. 3-FGK. ATF hamda fosfoglitseratkinaza fermenti ishtirokida
fosfonrlanadi va 1.3-FGK hosil bo'ladi. So'ngra 1.3-FGK moddasidan
qayunlgan NADFH ishtirokida va digidrogenaza fermenti yordamida
3-FGA hosil bo-ladi.
3. Tiklanish. Ushbu bosqichda yuqorida ko'rsatib o'tilgan
biokimyoviy jarayonlar. ya'ni karboksillanish va qaytarilish reaksiyalari
tufayli 3 molekula COj fiksatsiyalanadi va 6 molekula 3-FGA hosil
bo'ladi. So'ngra hosil bo'lgan 3-FGA moddasining besh molekulasi
nbuloza-S-fosfat hosil bo'lichida. qolgan bir molekulasi esa
glukozaning sintezi uchun ishlatiladi.
Uch fosfoglitserinaldegid triozofosfatizomeraza fermenti ta'sirida
izomerianib fosfodioksiatsetonga aylanadi.
Fosfodioksiatselon aldolaza fermenti yordamida, mavjud 3-FGK
bilan kondensirianadi va fniktoza-1.6-fosfatga aylanadi.
Fruktoza-l,6-difosfatdan fermenutiv yo'l bilan bitta fosfat guruhi
ajraladi va fruktoza-6-fosfat hosil bo'ladi.
Fniktoza-6-fosfat transketolaza fermenti yordamida %-a uch
fosfoglitserat kislotasi ishtirokida qand-fosfatlardan eritroza-4-fosfat
hamda ksiluloza-S-fosfatga aylanadi.
Entroza-4-fosfal aldolaza fermenti ishtirokida fosfodioksiatselon
bilan birikadi va sedogeptuloza-1.7-difosfat hosil bo'ladi.
Sedogeptuloza-1.7-difosfat defosforirlanadi ya'ni transketolaza
yordamida va 3-FGA ishtirokida 2 ta pentoza-ksiluloza-5-fosfat va
ribozo-5-fosfat hosil bo'ladi.
Ikki molekula ksiluloza-5-fosfat ribulozafosfat epimeraza
ishtirokida va bir molekula riboza-5-fosfat hamda ribozofosfati-
zomeraza ishtirokida 3 molekula ribulozo-5-fosfaiga aylanadi.
Ribulozo-5-fosfat ATF yordamida fosfonrlanadi va ribulozo-1.5-
fosfatga aylanadi va COj.moddasining yangidan asximilatsiyasi
boshlanadi.
Aldolaza ishtirokida ikki molekula triozadan smtezlangan fruktozo-
1.6-fosfat defosforianib fruktozo-^-fosfatga aylanadi va undan
qandlaming turli formalari: glukoza. saxaroza va kraxmal hosil bo'ladi.
Kalvin nazariyasiga ko'ra atmosfera havosidagi CO- gazini
boshlang'ich o'/.laihtiriliihida akscptorlik vazifani ribuloza-I.S difosfat
bajarar ckan. Boshlang'ich organik modda, uch uglerodli birikma->-
fosfoglitserat bo'lgani uchun, ushbu jarayon fotosintezning C₃-yo'li deb
ataladi (VI.7-rasm).
Fotosintez davomida ushbu uch uglerodli binkma, 3-
fosfoglitseratdan awalo oddiy qandlar, keyinchalik esa murakkab
uglevodlar sintezlanadi. Ushbu jarayon energiya yutilishi bilan
boradigan jarayondir. Shuning uchun Kalvin siklining to'la o'tishi uchun
12 molekula NADFH₂ va 18 molekula ATF sarflanadi.