1. Mis asosidagi qotishmalar. (Latunlar)

Duralyuminiy qotishmasini 450-590oS temperaturada qizdirib suvga tushirib, toblab 3-5 kuni chiniqtirilsa, cho’zilishhga mustahkamligi 700 MPa gacha ortadi. Undan samolyotlarning lonjeronlari va stringerlari, karkas va boshqalar tayyorlanadi. Alyuminiyning puxtaroq qotishmasiga V95 va V96 markalar kiradi. Masalan, V95 markali qotishmasida 0,2-0,6% Mn, 1,8-2,3% Mg, 14-20% Cu, 5-7% Zn, 0,1-0,25% Cr bo’lib, qolganli alyuminiy bo’ladi.

• Duralyuminiy qotishmasini 450-590oS temperaturada qizdirib suvga tushirib, toblab 3-5 kuni chiniqtirilsa, cho’zilishhga mustahkamligi 700 MPa gacha ortadi. Undan samolyotlarning lonjeronlari va stringerlari, karkas va boshqalar tayyorlanadi. Alyuminiyning puxtaroq qotishmasiga V95 va V96 markalar kiradi. Masalan, V95 markali qotishmasida 0,2-0,6% Mn, 1,8-2,3% Mg, 14-20% Cu, 5-7% Zn, 0,1-0,25% Cr bo’lib, qolganli alyuminiy bo’ladi.
• Quyma qotishhalarining GOST 2685-75 bo’yicha AL1, AL2, AL3 va boshqa markalari bo’lib, ulardan turli shaklli quymalar olinadi. Quymalar olishda keng ko’lamda foydalaniladigan qotishma silumin deyiladi. Bu qotishma Al-Si birikmasi bo’ladi.
• Alyuminiyning quyma qotishhhlarining 37 ta markasi bo’lib, ular haqida ma’lumotlar tegishhli GOSTlarda berilgan. Alyuminiy qotishmalari quyidagi gruppalarga bo’linadi:
• 1. Al ning kremiyli qotishmalari: Bu qotishmalar tarkibida kremniyning miqdori 4-13% gacha bo’lib, undan tashqari ma’lum miqdorda boshqa elementlar ham bo’ladi. Bu gruppaga kiruvchi qotishmalar quyilish xossalarining yuqoriligi, oson kesib ishlashi, payvandlanishi, qoniqarli mexanik xossalari bilan xarakterlidir. Masalan, kompressor korpuslari va boshqalar bu qotishmalardan tayyorlanadi.

2. Al ning misli qotishmalari. Bu qotishmalar tarkibida misning miqdori 4-5% bo’lib, qolgan qismi boshqa elementlardan iborat bo’ladi. Bu qotishmalarni quyilish xossalari pastroq bo’lib, darzlar hosil qilishiga moyilrokdir. Shu sababli bu qotishmalardan (AL7 va AL69), unchalik katta bo’lmagan oddiy shaklini quymalar (armaturalar, kronshteynlar) tayyorlashda foydalaniladi.

• 2. Al ning misli qotishmalari. Bu qotishmalar tarkibida misning miqdori 4-5% bo’lib, qolgan qismi boshqa elementlardan iborat bo’ladi. Bu qotishmalarni quyilish xossalari pastroq bo’lib, darzlar hosil qilishiga moyilrokdir. Shu sababli bu qotishmalardan (AL7 va AL69), unchalik katta bo’lmagan oddiy shaklini quymalar (armaturalar, kronshteynlar) tayyorlashda foydalaniladi.
• 3. Al ning mis kremniyli qotishmalari. (AL3, AL5, AL6) bu qotishmalarning xossasi I va II gruppa qotishmalarinikiga yaqinroq bo’ladi.
• 4. Al ning magniyli qotishmalari. Bu qotishmalarda magniyning miqdori 12% gacha b ulib, qisman boshqacha elementlar ham bo’ladi. Bu qotishmalarning ham quyilish xossalari pastroq bo’ladi. Lekin, korroziyabardoshhligi, mexanik xossalari pastroq bo’ladi. Lekin, korroziyabardoshhligi, mexanik xossalari va kesib ishlanishi yaxshi bo’lib, nam atmosfera sharoitida ishlaydigan quymalar olishda foydalaniladi.
• 5. Al ning murakkab tartibli qotishmalari. Bu qotishmalar tarkibida Cu, Ni, Cr, Zn, Mn, Ti va ma’lumki miqdorda boshqa elementlar bo’lib, bu qotishmalar yuqoridagi qotishmalardan puxtaligi, o’tga chidamligi va boshqa xossalari bilan farq qiladi. Masalan, bu gruppa qotishmalarning AL 1-markasidan porshenlar, tsilindr ust epmalai kabi detallar quyish yo’li bilan tayyorlanadi. Shuni ham kayd etish lozimki, ba’zan kukun metallurgiya yo’li bilan olinadigan alyuminiy qotishmalaridan ham foydalaniladi.