1. Musiqa akustikasi?

50. Akustik tovushlarning ochiq fazoda tarqalishi? 
Ovoz to‘lqinlari quyida grafik standartda ko‘rsatilgan. Diagrammada qora nuqta havo 
molekulalarini ifodalaydi. Ular tinglovchining qulog‘ida qisqa to‘lqinlarning tebranishiga olib 
keladi. 
Agar tovush manbai hamma yo‘nalishda bo‘lsa, boshqacha qilib aytganda, tovush energiyasi 
barcha yo‘nalishlarda, masalan, havo bo‘shlig‘ida: samolyotdan kelayotgan ovoz kabi bir tekis 
tarqaladigan bo‘lsa, u holda ovoz bosimining taqsimlanishi faqat masofaga bog‘liq va tovush 
manbai masofaning ikki barobariga ya‘ni 6 dB ga kamayadi.
Insonning eshitish tizimi murakkab va juda qiziqarli tarzda tuzilgan mexanizm. Biz tovush 
borligini aniqroq tasavvur qilish uchun nimani va qanday eshitayotganimizni tushunishimiz 
kerak. Tovushni beshta asosiy xususiyat ajratib turadi. Bular ovoz balandligi, tembr, balandlik, 
davomiylik va fazoviy lokalizatsiya. Bunday holda, ovoz balandligi tebranishlar amplitudasi 

---

bilan, tembr – to‘lqin shakli bilan, balandlik - tebranish chastotasi bilan bog‘liq bo‘lishi 
mumkin. 
Geshtalt terapiya (gestalt, nemischa - “yaxlit tasvir”) eshitish tizimiga bir vaqtning o‘zida 
turli manbalardan keladigan turli xil tovush ma’lumotlarini ajratish va tanib olish uchun 
(orkestr chalishi, ko‘plab suhbatdoshlarning suhbati va boshqalar) eshitish tizimi ( vizual kabi) 
ba’zi umumiy tamoyillardan foydalanadi: 
- segregatsiya - audio oqimlarga bo‘linish, ya’ni. Ma’lum bir guruh tovush manbalarini 
subyektiv tanlash, masalan, musiqiy polifoniya bilan, quloq alohida asboblarda ohangning 
rivojlanishini kuzatishi mumkin;
- 
o‘xshashlik - tembriga o‘xshash tovushlar birlashtirilib, bir manbaga tegishli bo‘ladi, 
masalan, o‘xshash balandlik va o‘xshash tembrli nutq tovushlari bir suhbatdoshga tegishli deb 
ta’riflanadi; 
- uzluksizlik - eshitish tizimi masker orqali bitta oqimdan tovushni interpolyatsiya qilishi 
mumkin, masalan, agar nutq yoki musiqa oqimiga shovqinning qisqa qismi kiritilsa, eshitish 
tizimi buni sezmasligi mumkin, doimiy holda tovush oqimi idrok etilishida davom etadi;