1 –Mustaqil ishi Mavzu: Yetti sathli osi modeli Fan: Tarmoq xavfsizligi Bajardi : Jurayev Begzod Tekshirdi : Qilichov d samarqand-2022

Qatlam	Protokol ma'lumotlar birligi (PDU)
Funktsiya^[19]
Xost qatlamlar	7	Ilova		Ma'lumotlar		Yuqori darajali API-lar, shu jumladan resurslarni taqsimlash, masofaviy faylga kirish
	6	Taqdimot				Tarmoq xizmati va dastur o'rtasida ma'lumotlarni tarjima qilish; shu jumladan belgilarni kodlash, ma'lumotlarni siqish va shifrlash / parolni hal qilish
	5	Sessiya				Muloqotni boshqarish sessiyalar, ya'ni ikki tugun o'rtasida bir necha marta oldinga va orqaga uzatiladigan uzluksiz ma'lumot almashish
	4	Transport		Segment, Datagramma		Ma'lumotlar segmentlarini tarmoqdagi nuqtalar o'rtasida ishonchli uzatish, shu jumladan segmentatsiya, e'tirof va multiplekslash
OAV qatlamlar	3	Tarmoq		Paket		Ko'p tugunli tarmoqni tuzish va boshqarish, shu jumladan murojaat qilish, marshrutlash va transport vositalarini boshqarish
	2	Ma'lumotlar havolasi		Kadr		Jismoniy qatlam bilan bog'langan ikkita tugun o'rtasida ma'lumotlar freymlarini ishonchli uzatilishi
	1	Jismoniy		Bit, Belgilar		Xom bit oqimlarini fizik muhit orqali uzatish va qabul qilish

OSI Modeli sathlari.
1-sath: kanal sath.

2-sath: Ma'lumotlar havolasi sathi.

3-sathi: Tarmoq sathi.

4-sathi: transport sathi.

5-sathi: Seans sathi.

6-sathi: Taqdimot sathi.

7-sathi: Dastur sathi.

Tarmoq sathiga misol.

Tarmoq - bu ikki yoki undan ortiq qurilmalarni bog'lanishidan hosil bo'ladigan aloqadir. Bunga misol qilib ixtiyoriy narsa olish mumkin. Masalan bir kompyuterdan boshqasiga ma'lumot uzatish yoki bir necha kishilik yoki jamoaviy o'yinlarni o'ynash imkoniyati mavjud. 2ta insonni telefon orqali suhbat qurishida ham asosi sifatida tarmoq yotadi. Qisqacha aytadigan bo'lsak, har qanday qurilmani boshqa qurilmalar bilan aloqa qilishida tarmoq tushunchasi yotadi.

TARMOQ KOMPONENTALARI 3. TURGA BO’LINADI.
1.QURILMA.
2.  VOSITA (ULANISH USULI).
3. XIZMAT.

1.QURILMA.
a) Oxirgi qurilmalar (kompyuter, telefon, printer, faks va h.k);


b) Oraliq qurilmalari (router, switch, hub va h.k);

2. Vosita (ulanish usuli).

a) mis (med) kabel:

1) simmetrik - parali kabellar;
2) koaksial;

b) Optik kabel:
1)bir modali – magistralda ishlatiladi;
2)ko'p modali – lokal tarmoqda ishlatiladi;

c) Simsiz aloqa (wi-fi, bluetooth va h.k);



3. Xizmat
Tarmoq taqdim etadigan xizmatlar (audio/video qo'ng'iroq, ma'lumot uzatish va h.k)
TARMOQ TURLARI

1. 
   PAN (Personal Area Network) – ko'pi bilan 8ta qatnashchilar mavjud bo'lishi mumkin va radius qamrovi 30 metrgacha.
   
2. 
   LAN (Local Area Network) – 10 tadan 100 gacha foydalanuvchilar mavjud bo'lishi mumkin va radius qamrovi 100 metrgacha.
   
3. 
   CAN (Campus Area Network) – o'ziga bir necha LAN tarmoqlarini birlashtiradi. Katta va ko'p segmentli LAN hosil qilinadi.
   
4. 
   MAN (Metropolitan Area Network) – shahar qamrovidagi tarmoq. 1000 metr masofani o'zida qamrab oladi va o'zida 1000 ta foydalanuvchilarni o'ziga birlashtiradi.
   
5. 
   WAN (Wide Area Network) – global kompyuter tarmog'i hisoblanadi. Million abonentlarni o'zida birlashtiradi (Internet).
   

Seans sath.

Texnalogiya Sohasida kompyuter fanlari , uchun sessiya sifatida tanilgan ulanish davomiyligi ma'lum birga tizimi yoki aniq. Kompyuter sessiyasi odatda foydalanuvchi va a o'rtasida ma'lumot paketlarini almashishni o'z ichiga oladi server . Seansni boshlash uchun foydalanuvchi uchun foydalanuvchi nomi va parolni kiritish odatiy holdir tizimga kirish yoki tizimga kirish .





Kirish paytida o'rnatiladigan sessiyalar sayt Internet turli xil xususiyatlarga ega, ular dizaynerlarning ehtiyojlariga va loyiha yo'naltirilgan auditoriya turiga javob beradi. Imkoniyatlardan biri bu seansni foydalanuvchi nomi va parolini kiritib boshlash va uni qachon tugash kerakligi to'g'risida qaror qabul qilgunga qadar davom etish uchun ruxsat berishdir. Saytga kirishi va chiqib ketish sonidan qat'i nazar, ishlab chiquvchilar tomonidan belgilangan daqiqalardan oylarga yoki yillarga)

Bu amaliyot unchalik emas aniq, chunki kompyuter har doim ham o'sha shaxs tomonidan ishlatilmaydi; Garchi har bir foydalanuvchi Internetga ulanish uchun ishlatiladigan qurilmalarning xavfsizligi haqida g'amxo'rlik qilishi kerak bo'lsa-da, ayniqsa ular maxfiy ma'lumotlar almashsa ham, aksariyat kompaniyalar o'z izdoshlarini xuddi yosh boladek himoya qiladigan model yaratishga intilishadi, shuning uchun potentsialdan qochishadi. Hozirgi oddiy jinoyatlar, masalan o'g'rilik kabi sud ishlari kimligi.

Masalan, bank sahifalarida, sessiyalar mavjud bo'lib, ular bir necha daqiqalik harakatsizlikdan keyin tugaydi va uchinchi tomon hisobvaraqlarini manipulyatsiya qilishning oldini olishga intiladi. Ko'p holatlarda, bunga beriladi foydalanuvchilar sessiyalar davomiyligini sozlash imkoniyati va hatto cheklovni olib tashlash varianti. Internet foydalanuvchilari maxfiyligini ta'minlashning yana bir keng tarqalgan chorasi bu operatsiyani bajarish kabi nozik operatsiya davomida kirishni bir necha marta talab qilishdir. Shularni misol sifatida aytishimiz mn.


Taqdimot sathi .

Ushbu ma'lumotlarni yagona universal tilga qo'yadi. Gap shundaki, har bir kompyuter protsessorining o'z ma'lumotlarini qayta ishlash formatiga ega, ammo ular 1 Universal formatda tarmoqqa tushishi kerak - bu taqdimot darajasi qandaydir.


Bu ikkinchi daraja. Boshqa birida ular buni vakillik darajasi deb atashadi. Protokolni o'zgartirish, shuningdek ma'lumotlarni kodlash va dekodlash uchun mo'ljallangan. Ushbu bosqichda dastur sathidan yuborilgan so'rovlar tarmoq orqali uzatish uchun ma'lumot ko'rinishida va aksincha shakllantiriladi.

Vazifalari:

• ma'lumotlarni siqish / dekompressiya;

  
  
• 
  misol Xalqaro ASCII belgilar kodlashda har qanday belgi kodlash uchun bir xil miqdordagi bitlar ajratilgan (8). Biroq, eng keng tarqalgan belgilar kamroq belgilarni kodlash uchun mantiqiy ekanligi aniq. Shunday qilib, masalan, in morse kodiko'pincha topilgan "E" va "T" harflari bitta belgi bilan kodlangan (mos ravishda bu nuqta va tire). Va "Yu" (-) va "Ts" (- -) kabi noyob harflar to'rtta belgi bilan kodlangan. Samarasiz kodlash - bu ortiqcha to'lovning ikkinchi sababi
  
• 
  misol Ukraina tilida 32 ta harf, o'nta raqam va o'nlab o'nlab tinish belgilari va boshqa maxsus belgilar mavjud. Faqat katta harflar bilan yozilgan matn uchun (telegramdagi kabi) oltmish xil ma'no etarli bo'ladi. Biroq, har bir belgi odatda 8 bitdan iborat va 256 xil kodlarni ifoda etadigan baytda kodlangan. Bu zaxira uchun birinchi asosdir. "Telegraf" matni uchun har bir belgi uchun 6 bit etarli bo'ladi.
  
• 
  Shakl 1. Morse kodi
  
• 
  

• ma'lumotlarni kodlash / dekodlashtirish;