1. Neft mahsulotlarini katalitik tozalash. Jarayonda qо‘llaniladigan katalizatorlar va ularning xossalari

Neft fraksiyalari
Hosil bо‘lgan benzin miqdori %
Solvint neft	—
Kerosin	15
Gazoyl	16
Qoldiq	18
Og‘ir distillyat	22

Alkanlarda S—S bog‘ eng kuchsiz hisoblanadi. Bu bog‘ 450° da uzila boshlaydi va natijada erkin radikallar hosil bо‘ladi.
Moysimon og‘ir uglevodorodlar termik kreking qilinganda S—S boglar uzilishi hisobiga turli moddalar hosil bо‘ladi. Bu jarayonni n-butan pirolizi misolida kо‘rib chikaylik. 600 Sda n-butandan hosil bо‘ladigan erkin metil va etil radikallar n-butandan vodorod atomini tortib olib zanjirsimon reaksiyani boshlab beradi. Bunday jarayonda molekulalarning parchalanishi natijasida vodorod ham hosil bо‘ladi.
Radikallarning о‘zaro birikishi va ularing disproporsiyalanishi natijasida kuyidagi reaksiyalar sodir bо‘ladi.
Erkin radikallarning hosil bо‘lishi (tashabbuslanish):


2) neytral ionlar bilan birikish, yangi karboniy ion xosil buladi.
+ +
R - CH - CH₃ + C₄H₁₀ C₄H₉ + R – CH₂ - CH₃
+
R - CH- CH₃ + C₄H₈ C₄H₉⁺ + R - CH=CH₂
3) Karboniy ionini parchalanishi
+ CH₃ – CH₂ - CH₂ - R CH₃ - CH = CH₂ + R⁺

Olefin Umuman KK jarayoni mexanizmi zanjir reaksiyaga uxshashdir. Bunda zanjir xosil bulishi katalizatordagi N-ionini ta’sirida kuyidagicha sodir buladi:

Katalizator