1. Nuqtaning kuchlanish va deformatsiyasining holatlari. Urinma kuchlanishlarning juftlik qonuni. Bosh kuchlanishlar

MOR DOIRASI
va kuchlanishlarning yuzachaning og`ish burchagiga bog`liqligi doiraviy diagramma ko`rinishida oddiy geometrik unterpretatsiyaga ega. Buni nemis olimi Otto Mor taklif qilgan.
va
Formulalarda o`zgarmas qiymatlar o`rniga belgilarini kiritamiz va formulalarni quyidagi ko`rinishda yozamiz.

(7)
Koordinatalarida tenglik parametr shaklda R radiusli aylananing tenglamasini bildiradi. (7,5 rasm) Unga Mor doirasi yoki kuchlanishlar doirasi deyiladi.
Alfa burchak bilan aniqlanadigan har bir qiya yuzachani (7,5-rasm b) aylanada tasvirlovchi nuqta deb ataladigan ma'lum K nuqta to`g`ri keladi, bu nuqta va koordinatalar bilan belgilanadi. Alfa burchakni hisoblashning musbat yo`nalishida saqlanganida o`qi doiraviy diagrammada Y o`qiga qarama-qarshi tomonga yo`nalishi kerak (mazkur holda o`qi pastga yo`nalgan), chunki (7) formuladan >0 va sin2 >0 bo`lgan ordinata <0 , bo`lishi kelib chiqadi.

rasm

O`qlarning va gradus burchaklarga burilishiga javob beruvchi o`zaro perpendikulyar yuzachalarga aylananing diametri uchlarida yotuvchi K va K₁ nuqtalar mos keladi.
Bunda kuchlanishlar doirasida chunki avval aytib o`tilgandek, formulasi burilgan Z’ Y‘ va Z’’Y’’ o`qlarida bu kuchlanishning ishorasini beradi. (7.5-rasm v)
Adabiyotlar:

1. 
   M.T O'rozboyev «Materiallar qarshiligi kursi» Toshkent, «O'qituvchi» 1979 yil.
   
2. 
   K.M Mansurov «Materiallar qarshiligi kursi» Toshkent, «O'qituvchi» 1983 yil.
   
3. 
   A.V Darkov, G.S Shpirov «Soprotivleniye materialov» Moskva «Vo'sshaya shkola» 1993 g.
   
4. 
   N.M Belyayev va boshqalar, «Materiallar qarshiligidan masalalar to'plami» Toshkent, «O'qituvchi» 1993 yil.
   
5. 
   N.M Belyayev i dr. «Sbornik zadach po soprotivlenin materialov» M, «Nauka» 1992 g.