1. Oliy moliyaviy hisoblashlarni va taqribiy hisoblashlar

---

 
Tayanch so’z va iboralar: moliya bozori, pul kredit tizimi, oddiy foizlar, 
murakkab foizlar, pul agregetlari. 
1. Oliy moliyaviy hisoblashlarni va taqribiy hisoblashlar 
Moliyaviy hisoblash metodlari yana moliyaviy operatsiya va bitimlarni u yoki 
bu omilga bog’liqligini aniqlashda, moliyaviy holatlarni kelajak modellarini 
tuzishda, o’sgan qiymat hajmini hisoblashda, moliyaviy ko’rsatkichlarni 
diskontlashda, turli moliyaviy to’lovlarni hisoblashda, moliyaviy majburiyatlarni 
qoplash rejasini tuzishda va h.k. qo’llaniladi. 
Lekin ularni maxsus qo’llanilish ob’ekti bo’lib aktuar, birja, kimo’zar va 
iqtisodiy-taqribiy hisoblardir. 
Moliyaviy hisoblash metodlari umumiy va maxsus metodlarga bo’linadi. 
Ularni mohiyati, mazmuni, o’ziga xos xususiyatlari, tayinlanishi va bajaradigan 
vazifalari kelgusi paragraflarda yoritiladi. 
Moliyaviy hisoblashni umumiy metodlari foiz stavkalarini aniqlashda, 
diskontlashda, to’lovlarni moliyaviy ekvivalentligini hisoblashda, moliyaviy 
rentalarni tahlil qilishda, uzoq muddatli kreditlarni qoplash planini tuzishda va 
boshqalarda juda keng qo’llaniladi. 
Pulni boshlang’ich summasini foizlar qo’shilishi bilan ortishi (ko’payishi) yoki 
boshlang’ich pul summasini o’sishi jarayoni, moliya statistikasida, oshgan qiymat 
deyiladi. Pulni oshgan qiymati, odatda, sodda va murakkab foizlarda hisoblanadi. 
Bularni o’zi oddiy va hisob stavkasiga (tijorat Yoki bank ucheti ham deyiladi) 
bo’linadi. Har qanday stavka ham 1 yilga belgilanadi. 
Sodda foizlar. Sodda foizlarda (dekursiv metod bo’yicha) oshgan qiymat 
summasi quyidagi formula bilan hisoblaniladi: 
 
S = R + Pin Yoki S = R (1 + in) (1) 
 
Bu erda: S - pulni oshgan (oxirgi) qiymati summasi; R - boshlang’ich summa; 
n - foiz yozish davrlari soni; i - foiz stavkasi; 1 + in - boshlang’ich summani 
ko’paytiruvchi miqdor deyiladi.