1. Oqova suvlarni biologik usulda tozalash jarayonini tushuntirib bering

1.Oqova suvlarni biologik usulda tozalash jarayonini tushuntirib bering.

2.Aylanma suvdan foydalanishning asosiy prinsiplari

3.Ishlab chiqarishda qo‘llanadigan toza suv turlari.

Suvni tozalash — suv taʼminoti manbalari (daryolar, koʻllar, suv havzalari, suv omborlari va boshqalar)dan vodoprovod tarmogʻiga kelib tushadigan suvning sifatini belgilangan meʼyorga keltirish uchun moʻljallangan texnologik jarayonlar majmui. Sanoat korxonalari va maishiy korxonalardan chiqadigan oqova suvlarni tozalashni ham oʻz ichiga oladi. [[Suv taʼminoti va kanalizatsiya tizimidagi, korxonalardagi muxandislik inshootlari yordamida hamda biologik va kimyoviy usullarda amalga oshiriladi.
Yer yuzasidagi tabiiy suv manbalari (daryolar, koʻllar va boshqalar) suvini vodoprovod tarmogʻiga yuborishdan oldin tindiriladi, tiniklashtiriladi va zararsizlantiriladi. Tozalash inshootlarida tindirish va tiniklashtirishda suv tarkibidagi muallaq va kolloid (mayda) zarralar suv tagiga chukadi, suvga maxsus idishlarda alyuminiy sulfat va xlorli temir bilan ishlov beriladi, suv shagʻal, qum qavati, baʼzan esa gʻovak sopol filtrdan oʻtkaziladi. Tiniq suvni zararsizlantirish (turli mikroorganizm va viruslarni oʻldirish) uchun unga suyuq yoki gaz holatdagi xlor, gipoxloritlar — NaCIO, Sa(SYU)2 va xlor qoʻsh oksid S1O2, xlorli ohak qoʻshiladi, tindirilgan suv va yer osti suvlarini zararsizlantirish maqsadida, shuningdek, ozon va ultrabinafsha nurlar ham qoʻllanadi. Bunda simobkvarsli yoki argonsimobli lampalardan foydalaniladi. Agar suv qattiq (tarkibida kalsiy va magniy tuzlari umumiy miqdori meʼyordagidan yuqori) boʻlsa, yumshatiladi (qarang Suvni yumshatish). Yer osti suvlari koʻpincha aeratsiya usulida temirsizlantiriladi (havo kislorodi bilan boyitiladi). Suvni kremniysizlantirish (metasilikat kislota H2SiO3 va uning tuzlari miqdorini kamaytirish) uchun ohak, natriy alyuminat NaAlO2, baʼzan kuydirilgan dolomitdan foydalaniladi. Suv tarkibidagi boshka erigan tuzlarni ketkazish uchun u chuchuklashtiriladi (qarang Suvni chuchukpashtirish) yoki ionitlardz. tuzsizlantiriladi. Suv tarkibidagi vodorod sulfid, metan, radon, karbonat angidrid va boshqa erigan gazlarni ketkazish uchun suv degazatsiyalanadi (qarang Degazatsiya). Suv tarkibidagi ortikcha ftorni kamaytirish uchun suv faollashtirilgan alyuminiy oksid orqali suzib oʻtkaziladi. Agar suv tarkibida radioaktiv moddalar borligi aniklansa, u dezaktivatsiyalanadi (qarang Dezaktivatsiya). Agar suvda noxush hid boʻlsa, faollashgan kumir, ozon, kaliy permanganat yoki xlor koʻsh oksid bilan ishlanadi (qarang Sorbsiya).
Oqova suvlar (sanoat korxonalari, maishiy korxonalar va turar joylardan chiqadigan iflos suvlar) va yogʻin suvlarni tozalash masalalari tabiatni mahofaza qilishning muhim bir qismi hisoblanadi. Oqova suvlar tarkibidagi balchiq, kolloid va erigan moddalar tindirgichlarda choʻktiriladi, zararli moddalar biologik usullarda zararsizlantiriladi (qarang Biologik suzgich, Suvni zararsizlantirish), korxonalardan chiqayotgan suvlar tozalash inshootlarida tozalanadi. Suvni tozalashning fizikkimyoviy, termik va boshqa usullari ham bor.
Tabiiy suvlarni sanoatda qoʻllanadigan usullar yordamida mikroorganizmlar, tuzlar va gazlardan butkul tozalashning imkoni yoʻq. Shu sababli ularning ichimlik suvidagi miqdori belgilangan maʼlum meʼyordan koʻp boʻlmasligi talab etiladi. Mas, ichimlik suvining 1 ml dagi mikroorganizmlarning umumiy soni 100 tadan oshmasligi, ichak tayoqchalari guruhi bakteriyalarining soni 3 tadan oshmasligi shart. Suvning umumiy qattiqligi 7 mmol/l gacha, quruq qoldiq 1000 mg/l gacha, vodorod koʻrsatkichi — r-n 6,0 dan 9,0 gacha boʻlishi kerak. Ayrim hollarda ichimlik suvining qattiqligi 10 mmol/l gacha, quruq qoldiq 1500 mg/l gacha, temir va marganets ionlarining miqdori tegishlicha 1 va 0,5 mg/l gacha boʻlishiga ruxsat etiladi. St. xalqxoʻjaligida va aholi sogʻligʻini saqlashda juda muhim tadbir hisoblanadi.Oʻzbekiston shahar va tumanlarida suv taʼminoti markazlashtirilgan. Aholiga beriladigan ichimlik suvi yuqorida aytilgan usullarda tozalanadi, sanitariya koʻrigidan oʻtkazib turiladi. Bu ish bilan shahar va tuman sanitariyaepidemiya st-yalari (SES) shugʻullanadi. Yirik sanoat va maishiy korxonalarning oqova suvlari mahalliy tozalash inshootlarida tozalab chiqariladi
Chiqindi suvlari - bu inson faoliyati natijasida ifloslangan va kanalizatsiya orqali keyinchalik qayta ishlash va tozalash uchun to'planadigan joyga yuboriladigan suv. Bundan tashqari, chiqindi suv sanoat korxonalarida ham, odamlarning uy xo'jaligi faoliyati natijasida hosil bo'lgan (ifloslangan) hisoblanadi. Bunday suvda ko'plab patogen mikroorganizmlar, og'ir metallarning tuzlari, pestitsidlar, nitratlar va nitritlar, shuningdek zararli kimyoviy va biologik birikmalar mavjud. Shu sababli, erning suv zaxiralarini saqlab qolish uchun oqava suvlarni tozalashning maxsus sxemasi ishlab chiqilgan bo'lib, u allaqachon neytrallangan tozalangan suvni suv omborlari va tuproqlariga to'kishga qaratilgan. Ekologiyaga bo'lgan bunday munosabat sayyoramizda toza suvni kelajak avlodlar uchun tejashga imkon beradi.
Drenajning tiqilib qolishi uzoq vaqt uzilishlar sodir bo'lganda, zavod hali ham chiqindi suvni evakuatsiya qilganda yuzaga keladi, bu esa tozalangan oqava suvni faol loy bilan chiqarilishiga olib keladi. Ba'zi bir qurilmalarda avtomatizatsiya va kompressor to'g'ridan-to'g'ri suv sathidan yuqori darajada joylashgan va, albatta, suv sathining oshishi bilan barcha oqibatlarga olib keladigan qisqa tutashuv paydo bo'ladi. Bularning barchasi kompressorlar va avtomatlashtirishni kompressorlarga kiritishda "iqtisodiy foyda va ustunliklar" ga tegishli. Bu ortiqcha narsani Milkov daryosiga tashlash mumkin.
Undagi iflosliklarning turiga va turiga qarab, oqova suvlar bugungi kunda bir necha usul bilan tozalanmoqda. Bundan tashqari, oqava suvlarni sifatli neytrallash uchun zarur bo'lsa, uni faqat ma'lum bir usul yoki aralashtirilgan tozalash texnologiyasi sifatida ishlatish mumkin. Eng ko'p ishlatiladigan tozalash usullari:
Texnologiya oqimi Evropa standartlariga javob beradi. Jarayon oqimi kam loyni tozalash jarayoni, shu jumladan denitrifikatsiya va fosforni biologik olib tashlash jarayonlari yordamida ishlab chiqilgan. Vransk okrugi poytaxti Focsani shahrida 1000 ga yaqin aholi yashaydi.
Jarayon oqimi kam loyni tozalash jarayoni, shu jumladan nitrifikatsiya, denitrifikatsiya va biologik fosforni yo'q qilish jarayonlari yordamida ishlab chiqilgan. Sharob zavodiga kiradigan suvning xususiyatlari. Kimyoviy zaryad va oqova suvning harorati.
Suvni tozalash (cho'kindi va filtrlash). Bu suvni tozalashning eng oson va arzon usuli.
Oqava suvlarni kimyoviy tozalash (Oqindi suvlarni kimyoviy neytrallashtiruvchi moddalar bilan aralashtirish). Suvga reaktivlar qo'shilishi natijasida zararli aralashmalar to'liq yoki qisman neytrallanadigan reaktsiyalar yuzaga keladi.
Ifloslangan suvni fizik-kimyoviy tozalash (UB nurlari yoki oqindi suvlarning ozonlanishi).
Oqova suvlarni tozalashning biologik usuli. Bunday holda ma'lum patogen mikroorganizmlar bilan oziqlanadigan ma'lum miqdordagi bakteriyalar suv muhitiga tushadi va suvdagi ularning sonini nolga kamaytiradi.
Xulosa qilib aytganda, suvdan erigan eritma olish fenomeniga erishish uchun biz 3 ta bakteriyalar oilasiga g'amxo'rlik qilishimiz kerak. Agar bakteriyalar oilalari, ular aylantirishi mumkin bo'lgan ba'zi moddalarni olish uchun etarlicha g'amxo'rlik qilmasa, tozalash inshooti ishlamaydi.
Bakteriyalar o'zlarining vazifalarini yaxshi yashash sharoitlariga ega bo'lgandagina bajarishlari mumkin. Biroq, biz ularni g'amxo'rlik bilan xohlagan narsani bajarishga majbur qilishlari uchun ularni yomon sharoitlarga solib qo'yishimiz kerak, ammo ular o'z vazifalarini bajarishlari kerak. Ba'zi bakteriyalar ammiakni azot gaziga aylantiradi, boshqalarida fosfor to'planadi. Biz uni siqib, tuproqqa aylantiramiz, unda biologik o'g'itlar bo'lgan fosfor yoki fosfatlar ko'p.
To'rlar va panjaralardan tashqari, barabanli eleklar oqava suvlarni mexanik tozalash ishlarida qatnashishi mumkin. Elakning fraktsiyasi millimetrning o'ndan bir qismigacha. Ushbu qurilmalar panjaralardan ko'ra nozikroq qismga ega va suvdan aralashmalarni shag'al, qum, mayda shisha bo'laklari va boshqalar shaklida olib tashlash uchun mo'ljallangan. Baraban suvda aylanib, barcha bo'shliqlarni uning bo'shlig'iga singdiradi.
Bu erda boshqa bakteriyalar uni mineral, suv va biologik fermentatsiya gaziga aylantiradi. Ushbu vosita stantsiya tomonidan talab qilinadigan energiyaning 20 foizini qoplaydigan elektr generatorini boshqaradi. Dvigatelning isishi binolarning bo'shliqlarini va bu jarayonlarni bajarish uchun issiqlikni talab qiladigan issiqlik bakteriyalarini isitishga yordam beradi.
Muhim: oqava suvlarni tozalash sxemasidan foydalanib cho'ktirish samaradorligi 50% ni tashkil qiladi. Cho'milish havzasining chuqurligi kattalik tartibida kamayib, uning maydoni kattalashgan taqdirda samarasini oshirish mumkin.
O'rnatilganidan keyin suv maxsus koagulantlar yordamida aniqlanadi, ular suvdagi yoriqlarga aylanadi va shu bilan oqava suvlarni filtrlaydi va ularni yanada aniqlashtiradi.
Metantanda cho'kindi taxminan 75 kundan keyin to'la qaynaydi. 20 kun davomida saqlanadi, bu davrda minerallashtirishning katta qismi hal qilinadi. Bu jarayonda noqulayliklar ham bor - vodorod sulfidining hosil bo'lishi, ular suv bug'lari bilan aloqa qilganda sulfat kislotaga aylanadi. Vodorod sulfididan faol uglerod orqali o'tib, undan xalos bo'lishimiz mumkin. Bir haftadan ko'p bo'lmagan vaqt davomida ko'mirning teshiklari ushbu modda bilan to'ldiriladi. Investitsiyadan qimmatroq, ammo ishlatish uchun arzonroq bo'lgan yana bir usul, ma'lum sharoitlarda biogazdan vodorod sulfidini yutadigan bakteriyalardan foydalanishdir.
Oqova suvlarni biologik usulda tozalash Asosan organik moddalardan tozalashda qo‘llaniladigan usul. Oqova suv tarkibidagi organik moddalarni bioximik oksidlash orqali tozalanadi. Bu usul mikroorganizmlarga (biotsenoz) kiruvchi har xil bakteriya va suv o‘simliklarida kechadigan jarayonlar asosida o‘tadi. Organik moddalar bakteriyalar bilan birlashib, ularni parchalaydi – mineralizatsiyalaydi. Kislorod miqdori yetarli bo‘lganda, organik moddalar parchalanib, aerobik bakteriyalar uchun oziqa bo‘lgan azot, fosfor va oltingugurtlarga ajraladi. Bu moddalarni bakteriyalar iste’mol qilish natijasida mineralizatsiyalanadi va shu tufayli oqova suv tarkibidagi organik moddalardan tozalanadi. Kislorod bo‘lmaganda yoki yetarli bo‘lmasa, aerobik bakteriyalarning hayotiy faoliyati tufayli organik moddalar achiy boshlaydi.