2.2 1990-yillarda iqtisodiy o'sishdagi yangi o'zgarishlar
Ma'lumki, ishlab chiqarishning sanoat va postindustrial bosqichlarida iqtisodiyot inqilobiy o'zgaruvchan texnik asosda rivojlanadi. Ilm-fan va texnologiyalar notekis rivojlanib borayotganligi sababli, bu milliy iqtisodiyotning o'sish sur'atlaridagi sezilarli farqga ta'sir qiladi.
XX asrning ikkinchi yarmida. dastlab rahbarlar ilmiy-texnika inqilobining yutuqlarini birinchi bo'lib joriy etgan mamlakatlar edi (AQSh, Angliya, Frantsiya va boshqalar). Keyinchalik, mamlakatlar o'zlashtirilgan yangi texnologiyalarni ishlab chiqarishda eng tez tatbiq etadigan muddatidan oldin rivojlana boshladilar. Bularga, masalan, Yaponiya va birinchi avlod "yangi sanoatlashgan mamlakatlar" deb nomlangan (Koreya Respublikasi, Tayvan, Singapur, Gonkong) kiradi.
1990-yillarda ko'plab mamlakatlarning iqtisodiy o'sishida sifat jihatidan yangi bosqich boshlandi. Ushbu bosqich quyidagi o'ziga xos xususiyatlarga ega.
1. Jahon iqtisodiyotining asosiy qismi doimiy iqtisodiy rivojlanish bilan tavsiflanadi. Shu bilan birga, dunyoning barcha mamlakatlaridagi o'rtacha o'sish sur'atlari yiliga taxminan 1% dan barqaror 3% gacha ko'tarildi.
Ushbu o'sishga asosiy hissa qo'shgan rivojlangan mamlakatlar bo'lib, ular dunyo umumiy mahsulotining 1/2 qismini va jahon savdo aylanmasining 2/3 qismini tashkil etadi. Shu bilan birga, ushbu mamlakatlar global ko'rsatkichlar bilan taqqoslaganda nisbatan sustroq (2,5%) rivojlanmoqda.
2. Rivojlanayotgan mamlakatlarda ishlab chiqarishning o'sish sur'atlari keskin o'sdi, 1980-yillarda 2,4% dan 1990-yillarda 5-6% gacha. Aholi jon boshiga YaIM o'sish tendentsiyasiga ega bo'lgan rivojlanayotgan mamlakatlar soni ortdi.
"Ikkinchi avlod" ning yangi sanoatlashgan mamlakatlari ajralib turadi: Indoneziya, Filippin, Malayziya va Tailand. Ular rivojlangan mamlakatlar bilan nafaqat an'anaviy to'qimachilik mahsulotlarini ishlab chiqarish, balki boshqa nisbatan sodda raqobatdoshlari bilan ham raqobatlashadi iste'mol mahsulotlari, shuningdek bozorda murakkab mahsulotlar, shu jumladan ishlab chiqarish vositalari.
3. Iqtisodiy rivojlanish sur'atlaridagi qayd etilgan farqlar natijasida G'arb davlatlarining nisbiy iqtisodiy qudratining sekin va barqaror pasayish tendentsiyasi kuzatildi. Evropa hamjamiyatining jahon savdo aylanmasidagi ulushi 1991 yildan 1997 yilgacha 43-44 foizdan 36-40 foizgacha kamayganligi, Osiyo-Tinch okeani mintaqasi mamlakatlari ulushi 38-39 foizdan 42-44 foizgacha o'sgani bejiz emas. Jahon savdosida Osiyoning (Yaponiyani hisobga olmaganda) ulushi Shimoliy Amerikaning ulushidan oshib ketdi va o'sishda davom etmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
