1-rasm: Intel Pentium va amd athlonX2 mikroprotsessorlari

1976 yilda sotuvga chiqarilgan 8080 rusumli mikroprotsessor kompyuter olamida inqilob yasab, ommaviy shaxsiy kompyuterlarning paydo bo’lishiga olib keldi. Bu mikroprotsessor va uning analoglari (yoki klonlari, ya’ni uning o’rnini bosa oladigan, lekin boshqa kompaniyalar tomonidan ishlab chiqilgan mikrosxemalar) Z80, KR580 va boshqalar asosida yaratilgan shaxsiy kompyuterlar bir necha yuz dollar narxda ommaviy ravishda sotila boshlandi. Bu kompyuterlarni kompyuter texnikasidan uzoq bo’lgan odamlar ham sotib ola boshladilar. Mikroprotsessorlarni boshqa kompaniyalar ham ishlab chiqara boshladilar. Ular orasida Zilog va Motorola kompaniyalarini alohida ta’kidlash lozim. 8080 mikroprotsessori va uning klonlari tarixda eng ko’p va eng uzoq ishlab chiqarilgan mikroprotsessor hisoblanadi. Ular XXI asrning boshida ham uchinchi dunyo davlatlari tomonidan ishlab chiqarilar edi. Unda bor-yo’g’i 6000 ta tranzistor bo’lib, uni ishlab chiqarish keyinchalik juda arzonlashib ketdi. Bir vaqtlar bir necha yuz dollar turgan bu mikroprotsessor oxirgi paytda donalab emas, balki kilogrammlab sotila boshlandi. Unga ko’plab dasturiy ta’minot ishlab chiqilganligi, sodda arxitekturasi, yangi dasturlar ishlab chiqish osonligi tufayli bu mikroprotsessorlar turli raqamli va maishiy buyumlar: printerlar, monitorlar, videomagnitafonlar, televizorlar, musiqiy markazlar, ossillograflar, liftlar, svetoforlar, avtomobillar, o’yinchoqlar, boshqarish va kuzatish tizimlarida hamda boshqa joylarda keng ishlatilgan. Oxirgi paytda boshqa umumiy va maxsus mikroprotsessorlarning arzonlashishi bilan bu mikroprotsessorning qo’llanishi to’xtadi.
Intel protsessorlarining oilasi. (1-jadval




Mikroposessorlarning asosiy xarakteristikalari
Mikroprotsessorlar tezligini takt chastotasi belgilaydi. Takt chastotasi megagerslarda (Mgs) o’lchanadi.
Mikroprotsessorlarning asosiy parametrlari quydagilar:

• 
  Protsessorlarning qaysi slotga o’rnatilishi (mikrosxemaning oyoqlari soni);
  
• 
  takt chastotasi (bir sekundda necha marta eng sodda amalni bajara olishi);
  
• 
  razryadlari soni (bir vaqtda ikkilik sanoq sistemasining necha xonali soni bilan ishlay olishi);
  
• 
  yadrolari soni (bir vaqtda nechta masalani parallel ishlay olishi);
  
• 
  kesh xotirasi hajmi;
  
• 
  protsessordan chiqadigan issiqlik miqdori;
  
• 
  protsessordagi tranzistorlar soni va tranzistorlarning o’lchamidir.
  

Hozirgi paytda Intel kompaniyasidan tashqari AMD, NVidia va Motorola kompaniyalarining mikroprotsessorlari keng qo’llaniladi. AMD kompaniyasi PC rusumidagi kompyuterlar uchun mikroprotsessorlar, NVidia shu kompyuterlarga videoprotsessorlar, Motorola esa o’yin kompyuterlari (Sony Play Station) va Apple kompaniyasining kompyuterlari, mobil telefonlar uchun mikroprotsessorlar ishlab chiqadi.
Mikroprotsessorlarning asosiy xarakteristikasi

• 
  mikroprotsessorning(mikrosxemaning oyoqlari soni);
  
• 
  takt chastotasi (bir sekundda necha marta eng sodda amalni bajara olishi);
  
• 
  razryadlari soni (bir vaqtda ikkilik sanoq sistemasining necha xonali soni bilan ishlay olishi);
  
• 
  yadrolari soni (bir vaqtda nechta masalani parallel ishlay olishi);
  
• 
  kesh xotirasi hajmi;
  
• 
  undan chiqadigan issiqlik miqdori;
  
• 
  undagi tranzistorlar soni va tranzistorlarning o’lchamidir.