1. Sug’oriladigan hududlardagi o’simliklar

Кuzgi yovvoyi o’simliklar. Кuzgi begona o’tlar bir yillik va ikki yillik o’simliklar o’rtasidagi oraliq bo’g’in hisoblanadi. Maysalari kuzda paydo bo’lganda bu begona o’tlar o’z rivojlanishini oxirigacha, ya’ni gullaguncha va hosil berguncha yetkazishi mumkin.
Ular kuzgi past haroratda tuplanish fazasida qishlaydi, kelgusi yil yozda esa gullaydi va hosil tugadi. Tuplanish fazasini o’tmagan o’simliklar, bahorda o’qildiz hosil qilmaydi va gullamaydi. Bular tipik kuzgi o’simliklardir. Bularga supurgi, yaltirbosh kiradi.
Yovvoyi supurgi - Apera spica Venti (L.)P.B. boshoqdoshlar (Gramineae) oilasiga kiradi. O’zbekistonda begona o’t sifatida kam tarqalgan. Asosan kuzgi javdar, ba’zan boshqa ekinlar orasida o’sadi. Poyasi tik o’sadi, asosida tuplaydi, bo’yi 1 m gacha yetadi. Iyul- avgustda gullaydi va hosil tugadi. Urug’dan ko’payadi. Bitta o’simligi 13-16 mingta urug’ tugadi. Namlik yetarli bo’lganda urug’i faqat tuproq yuzasidan unib chiqadi. Tuproqda urug’ining unuvchanligi 7 yilgacha saqlanadi. Supurgi juda zararli begona o’t, ammo uni yo’qotish oson.
Yaltirbosh - Bromus secalinus L. boshoqdoshlar (Gramineae) oilasiga kiradi. Bitta o’simligi 800-1500 ta urug’ tugadi, bu urug’lar unuvchanligini 2-3 yil saqlaydi. Urug’lar pishgandan keyin 6-9 kun o’tgach, unib chiqa oladi. Chala pishgan urug’i ham unib chiqadi. Ular 2-3 sm chuqurlikdan yaxshi unib chiqadi. Yaltirbosh javdar orasida o’sadigan tipik begona o’t. Ro’vak chiqarguncha uni kuzgi javdardan ajratish qiyin. Poyasininig bo’yi va urug’ining yirik-maydaligi javdarniki bilan bir xil. Agar javdar hosiliga yaltirbosh urug’i aralashib qolsa, uning sifati pasayadi, qorayib, ta’mi buziladi.
Ikki yillik begona o’tlar.Bu o’simliklar rivojlanishi uchun ikki yil talab etadi. Agar ikki yillik begona o’tlarning urug’i kuzda unib chiqsa, ular ikki yil qishlaydi. Ba’zi bir ikki yillik begona o’tlar hosil bergandan keyin o’suv davrining ikkinchi yili oxirida nobud bo’lmaydi va uchinchi yili ham o’sadi. Bunday holda ikki yillik begona o’tlar ko’p yilliklarga yaqinlashadi. Begona o’tlarning bu biologik tipiga kamroq tur kiradi. Ikki yillik begona o’tlarga sariq va oq qashqarbeda, mingdevona, tuyaquyruq, sigirquyruq, qizilburun va boshqalar kiradi.
Sariq qashqarbeda – Melilotus officinalis adans dukkakdoshlar (Leguminosae) oilasiga kiradi. Markaziy Osiyoda bog’larda, ariqlar bo’yida o’sadi. Qashqarbeda sho’rlanmagan va kuchsiz sho’rlangan yerlarda uchraydi. Poyasi to’g’ri, bo’yi 30-100 sm va undan ortiq. Iyundan kuzgacha gullaydi. Urug’dan ko’payadi. Bitta o’simligi 17 mingtagacha urug’ tugadi, ular tuproqda unuvchanligini 20 yildan ortiq saqlaydi. Urug’i yetarli darajada nam bo’lishiga talabchan, qiyinchilik bilan unadi. Qashqarbeda boshqa ikki yillik o’simliklardan farq qilib, birinchi yili to’pbarg emas, balki gullamaydigan poya hosil qiladi. Qishda bu poyasi nobud bo’ladi, qishlash uchun faqat ildizi va ildiz bo’g’zidagi kurtaklari qoladi. Кelgusi yil bahorda ildiz bo’g’zi kurtaklari o’sa boshlaydi va poya chiqaradi, ular gullaydi va hosil tugadi. Hosil bergandan keyin kuzga borib, o’simligi butunlay nobud bo’ladi. Yovvoyi qashqarbeda mollarga berishga yaramaydi, chunki tarkibida hayvonlar hayoti uchun xavfli bo’lgan kumarin moddasi bor. Qashqarbedaning tarkibida kumarin bo’lmagan navlari chiqarilgan.
Tuyaquyruq - Carduus nutans L. murakkabguldoshlar (Compositae) oilasiga kiradi. Tuyaquyruq-ikki yillik tipik begona o’t. Asosan, urug’dan ko’payadi, urug’ida uchmalar bo’ladi, shuning uchun ular shamolda oson tarqaladi. Bitta o’simligi 4 mingtagacha urug’ tugadi. Urug’i kelgusi yil 4 sm gacha bo’lgan chuqurlikdan unib chiqadi.
Bug’doy, paxta va boshqa ekinlar dalasida ko’p uchraydi. O’zbekis-tonda aprel-mayda gullab, hosil tugadi.