1. Suyaklaring joylashishi,shakli va vazifasi bo`yicha klassifikatsiyasi

98.Buyrakning struktur-funksional birligi, tuzilishi va topografiyasi.Birlamchi va 

ikkilamchi siydik. 

---

 

 

Ren(nefros)—loviyasimon, 1 juft bo’lib qorin bo’shlig’I orqa devorida joylashgan. Uzunligi-10-

12 sm, eni-6-8 sm, qalinligi-3-5sm, massasi-100-200 gr 

O’ng buyrak- Th

12

-L

3

da(pastroq), chapi esa-Th

11

-L

2

da 

Yuzalari-facies anterior et posterior, uchlari-extremitas superior et inferior, chekkalari- margo 

lateralis et medialis, 3 ta kapsulasi bor:tashqi-capsula fibroza, undan tashqarida-capsula adipoza, 

eng yuzada-fassiya renalis.Xalqaro nomenklatura bo’yicha buyrakda 5 ta segment 

bor(Simanesko,1959):superior, inferior, posterior, anterior superior, anterior inferior. 

Buyrak po’stloq va mag’iz moddasidan iborat.Buyrak siydik hosil qiluvchi a’zo—organa 

uropoetica.Qolgan qismlar siydik chiqaruvchi a’zolar-organa uroefirentia.Buyrak ichiga kirgan 

a. oldingi , orqa bo’lakka 5 ta segmentgaa.interlobularispo’stloq va mag’iz orasiga 

yetganda a.arcuatani hosil qiladia.interlobularisShumelyanskiy-Boumin kapsulasi oldiga 

kelganda vas afferens nomini oladi50 ta kapillyardan iborat glomerulavas efferens . 

Struktur funksional birligi—nefron, har birida 1 mln tadan.Qismlari: 

1)corpusculum renis(buyrak Malpigi tanachasi)-2 qismdan iborat- 

a)glomerulus b)Shumelyanskiy-Boumen kapsulasi 

2)tubuli renalis contorti proximalis.  3)Genli qovuzlog’i(pastga tushuvchi qismi, tizzasi, 

yuqoriga ko’tariluvchi qismi).  4)tubuli renalis contorti distalis.  5)tubuli renalis 

colligens.Mag’iz qismida piramidalar joylashgan.Har bir piramida ichida 15-20 ta yig’uvchi 

naycha bor.Yig’uvchi naycha uchida foramina papillaria bo’lib kosachaga ochiladi.Har bir 

buyrakda 8-10 ta calycis renalis minoris bo’lib ular 3-4 ta calycis renalis majorisga ochiladi.Ular 

esa buyrak jomi pelvis renalis ga ochiladi. 

Nefronlarda 3ta jarayon kechadi:filtratsiya(shumelyanskiy-Boumen kapsulasida), 

reabsorbsiya(1lamchi va 2lamchi buralma kanalchalarda),sekretsiya(yig’uvchi 

naychalarda).Birlamchi siydik tarkibi qon tarkibiga yaqin faqat oqsil bo’lmaydi,Sh.-boumin 

kapsulasida hosil bo’ladi.Birlamchi siydik aldesteron gormoni ta’sirida qon tomirga qayta 

so’riladi.Mochevina, ammiak kabi moddalar(molekulasi yirikligi sabali),oz miqdorda suv esa 

qayta so’rilmaydi va ikkilamchi siydik hosil bo’ladi(1lamchi,2lamchi buralma kanalchalarda).  

Bizda po’stloq nefronlari ishlaydi,mag’iz nefronlari ishlamaydi.Po’syloq nefronlari ishdan 

chiqsa mag’iz nefronlari ishga tushadi.Mag’iz nefronlari ishga tushgandan keyin Sh.-Boumin 

kapsulasidan rinin gormoni ishlab chiqarila boshlaydibuyrak qon bosimi kasalligi kelib 

chiqadi(minimal bosim yuqori).