1-tajriba. Elektron zanjirlarning shartli belgilanishi Tajriba maqsadi

DIODLAR

Komponentlar		Shartli belgilanishi		Komponent funksiyasi
Diod				Tokni faqat bir tomonga o‘tkazuvchi asbob.
Nurlanuvchi diod - LED Light Emitting Diode				Elektr energiyasini yorug‘likka aylantiradi.
Stabilitron-Zener Diode				Diodning maxsus turi bo‘lib, chiqishdagi kuchlanishni mal’um qiymatdan oshirmaslik uchun qo‘llaniladi.
Fotodiod				Yorug‘likni sezuvchi diod.
TRANZISTORLAR
Komponent	Shartli belgilanishi		Komponent funksiyasi
n-p-n Tranzistor			Tranzistor tokni kuchaytiradi. U boshqa komponentlar bilan birgalikda kalit yoki kuchaytirgich sifatida qo‘llaniladi.
p-n-p Tranzistor			Tranzistor tokni kuchaytiradi. U boshqa komponentlar bilan birgalikda kalit yoki kuchaytirgich sifatida qo‘llaniladi.
Fototranzistor			Yorug‘likni sezuvchi tranzistor.

AUDIO VA RADIO ASBOBLAR
Komponent	Shartli belgilanishi	Komponent funksiyasi
Mikrofon		Tovush energiyasini elektr energiyasiga aylantiradi.
Quloqchin		Elektr energiyasini tovushga aylantiradi.
Dinamik		Elektr energiyasini tovushga aylantiradi.
Piezoaylantirgich		Elektr energiyasini tovushga aylantiradi.
Kuchaytirgich (umimiy belgisi)		Bir kirishli kuchaytirgich. Real holda bu shartli belgi blok diagramma bo‘lib, yakka komponentni emas, balki elektron zanjir majmuasini bildiradi.
Antenna		Radio signallarni uzatish va qabul qilish uchun mo‘ljallangan qurilma. U antenna sifatida ma’lum.

O‘LCHOV ASBOBLARI
Komponent	Shartli belgilanishi	Komponent funksiyasi
Voltmetr		Voltmetr kuchlanishni o‘lchash uchun foydalaniladi. Aslida kuchlanishlar tushuvi bo‘sada, ko‘pincha kuchlanish deyiladi!
Ampermetr		Ampermetr tok kuchini o‘lchaydi.
Galvanometr		Galvanometr juda sezgir asbob bo‘lib, odatda 1mA yoki undan kichik toklarni o‘lchaydi.
Ommetr		Ommetr qarshilikni o‘lchash uchun qo‘llaniladi. Ko‘pgina multimetrlar ommetr funksiyasiga ega.
Ossillograf		Ossillograf elektr signalining amplitudasini, davrini o‘lchash va shaklini aniqlash uchun qo‘llaniladi.

SENSORLAR (QABUL QILISH QURILMALARI)
Komponent	Shartli belgilanishi	Komponent funksiyasi
Fotorezistor		Yoritilganlik o‘zgarsa, qarshiligi o‘zgaruvchi rezistor. LDR = Light Dependent Resistor-Fotosezgir rezistor
Termistor		Harorati ortishi bilan qarshiligi o‘zgaruvchi rezistor.

MANTIQIY ELEMENTLAR Mantiq elementlari chin (1, yuqori,+Vs, ulanish) yoki yolg‘on ( 0, quyi, 0 V, uzilish) signallarga ishlov beradi. Ko‘proq ma’lumotga ega bo‘lish uchun Mantiq elementlari bo‘limiga qarang yoki adabiyotlarga murojaat qiling. Bu yerda ikki tipdagi – an’anaviy va IEC (International Electrotechnical Commission) Xalqaro elektrotexnika komissiyasi tasdiqlagan shartli belgilar keltirilgan.
Mantiq turi	Shartli belgilanishi	IMS shartli belgisi	Bajaruvchi mantiqiy amali
EMAS			EMAS mantiqiy amalida faqat bitta kirish mavjud. Kirishga ON (mantiqiy chin berilsa, chiqishda NOT (mantiqiy emas) hosil bo‘ladi va aksincha. EMAS elementi kirishni inkor qiladi
VA			VA mantiq elementida ikki va undan ortiq kirish mavjud. Barcha kirishlarda mantiqiy «1» bo‘lsagina chiqishda «1» bo‘ladi.
VA-EMAS			VA-EMAS mantiq elementida ikki va undan ortiq kirish mavjud. Barcha kirishlarda mantiqiy «1» bo‘lsagina chiqishda «1» teskarisi bo‘ladi.
YOKI			YOKI mantiq elementida ikki va undan ortiq kirish mavjud. Kirishlardan birida mantiqiy «1» bo‘lsagina chiqishda «1» teskarisi bo‘ladi.
YOKI-EMAS			YOKI-EMAS elementi faqat ikki yoki undan ortiq kirishga ega bo‘lishi mumkin. Kirishlarga berilgan mantiqiy qiymatlar ustida YOKI keyin EMAS amallarini bajaradi. Kirishlarida mantiqiy «1» bo‘lmaganda chiqishda mantiqiy «1» kuzatiladi.
EX-YOKI			EX-YOKI elementi faqat ikkita kirishga ega. Ikkala kirishi ikki xil, mantiqiy «0» yoki «1» bo‘lganda chiqishda mantiqiy «1» kuzatiladi.
EX-YOKI-EMAS			EX-YOKI-EMAS elementi faqat ikkita kirishga ega. Ikkala kirishida ham mantiqiy «0» yoki «1» bo‘lganda chiqishda mantiqiy «1» kuzatiladi.