1 тиллар таснифи

14 ТАДҚИҚОТ МАВЗУСИ БЎЙИЧА СУҲБАТ
Suhbat psixologiya va pedagogikaning asosiy usullaridan biri bo'lib, u o'rganilayotgan hodisa haqida mantiqiy shaklda o'rganilayotgan shaxsdan, o'rganilayotgan guruh a'zolaridan va atrofdagi odamlardan ma'lumot olishni o'z ichiga oladi. Ikkinchi holda, suhbat mustaqil xususiyatlarni umumlashtirish usulining elementi sifatida ishlaydi. Usulning ilmiy ahamiyati o'rganilayotgan ob'ekt bilan shaxsiy aloqani o'rnatish, ma'lumotlarni tezda olish, ularni intervyu shaklida aniqlashtirish qobiliyatidir.
Suhbat rasmiylashtirilgan va rasmiylashtirilmagan bo'lishi mumkin. rasmiylashtirilgan suhbat savollarning standartlashtirilgan shakllantirilishini va ularga javoblarni ro'yxatga olishni o'z ichiga oladi, bu sizga olingan ma'lumotlarni tezda guruhlash va tahlil qilish imkonini beradi. norasmiy suhbat qat'iy standartlashtirilmagan savollar bo'yicha olib boriladi, bu esa mavjud vaziyatdan kelib chiqqan holda doimiy ravishda qo'shimcha savollar berish imkonini beradi.

15. 
    ТИЛ ВА ЖАМИЯТ, СОЦИОЛИНГВИСТИКА
    

16 ҚИЁСИЙ-ТАРИХИЙ ТИЛШУНОСЛИКНИНГ ВУЖУДГА КЕЛИШИ

Qiyosiy-tarixiy tilshunoslik, qiyosiy tilshunoslik, komparativistika — tilshunoslikning qarindosh tillarni, yaʼni genetik jihatdan oʻzaro bogʻliq tillarni oʻrganuvchi, ular oʻrtasidagi munosabatlarni aniqlovchi hamda ularning zamon va makon boʻyicha tadrijiy taraqqiyotini tavsiflovchi sohasi; til oilalarining, shu tizimlardagi ayrim tillar va elementlarning kelib chiqishini aniqlash, jumladan, tillar oʻrtasidagi genetik qarindoshlikni — ularning yagona bir manba (bobo til)dan kelib chiqqanligini aniqlash (tillarning genealogik tasnifi) ham Qiyosiy-tarixiy tilshunoslikt.ning maqsadlari doirasiga kiradi. Qiyosiy-tarixiy tilshunoslikt. tillar tarixini qayta tiklash (rekonstruksiya qilish)da asosiy tadqiqot vositasi sifatida kiyosiytarixiy metoddai foydalanadi; tadqiqotning eng umumiy shakli — (eng avvalo fonetikani qamrab oladigan) qiyosiy-tarixiy grammatikalar va (leksikani namoyon etuvchi) etimologik lugʻatlar tuzishdan iborat. Qiyosiy-tarixiy tilshunoslikt. tavsifiy yoki sinxronik tilshunoslik, meʼyoriy va umumiy tilshunoslikka qarshi turib, ularni inkor etadi; shu bilan birga, u bir qancha masalalarda tavsifiy tilshunoslik bilan ham, umumiy tilshunoslik bilan ham oʻzaro aloqada, bogʻliqliqda boʻladi.

Qiyosiy-tarixiy tilshunoslikt.da qoʻllanuvchi qiyosiytarixiy metodning asosiy tadqiqot usullari quyidagilardir: 1) tashqi (qiyosiy) rekonstruksiya (tor maʼnodagi qiyosiytarixiy metod) — qarindosh tillardagi genetik jihatdan teng, oʻxshash soʻz va morfemalarni qidirib topish va bobo tildagi izchil tovush oʻzgarishlarining qarindosh tillardagi natijalarini aniqlash; bobo tilning taxminiyfaraziy modelini yaratish va keyinchalik undan kelib chiqqan avlod tillarning aniq morfemalarini tiklash qoidalarini tuzish; taqqoslanayotgan tillar oʻrtasidagi mosliklar tizimini (fonetika, morfologiya, sintaksis, leksika, frazeologiyada) aniqlash va shu asosda tillarning qarindoshligini belgilash vab.;2)ichki rekonstruksiya — ayrim olingan bir til tizimida ushbu til tarixining ancha ilk bosqichlarida baʼzi bir elementlarning mavjud boʻlganligi haqida aniq guvohlik beruvchi hodisalar va oʻzaro munosabatlarni aniqlash; ayrim bir tildagi eng qadimiy shakllar bilan eng yangi shakllarni oʻzaro taqqoslash; 3) oʻzlashma (rekonstruksiya qilinayotgan tillarga oʻzlashgan yoki shu tillardan boshqa tillarga oʻzlashtirilgan) soʻzlar tahlilidan maʼlumotlar chiqarib olish; 4) toponimika materiallaridan maʼlumotlar chiqarib olish va boshqalar Amalga oshirilgan rekonstruksiyalar til tizimining barcha tomonlarini: fonologiya, morfonologiya, morfologiya, leksika, qisman sintaksisni qamrab oladi.