1. Yallig‘ qaytaruvchi eritish pechida misli shixta qorishmasini eritish texnologiyasi

2.Yallig‘ qaytaruvchi eritish pechida eritish uchun ashyolarni tayyorlash
Yallig‘ pechning xomashyosiga boyitma, flus va aylanuvchi mate­riallar kiradi. Olmaliq kon-metallurgiya kombinatida olinadigan boyit­­maning o‘rtacha kimyoviy tarkibi, %: C 16,0 – 18,0; Fe 31,6–33,0; S 35,5; SiO 5,5; Fe₂0₃ 2,3; CaO–0,1. Shu boyitmaning mineralogik tarkibi, % Cu₂S 14,0; CuFeS₂ 20,0; Cu₅FeS₄ 1,0; FeS₂ 9,0; Fe₂O₃ 3,0; SiO₂ 5,5; CaCO₃ O₂; qolganlari 7,3 ni tashkil etadi.
Boyitmani granulometrik (kukun zarralarning o‘lchamlari) tar­kibi 0,15 mm (100 %) dan 0,043 mm (90 %) gacha oraliqda o‘zgaradi. Suzgichdan keyin namlik 10 –17 % ni tashkil qiladi.
Yallig‘ qaytaruvchi eritish pechining toshqol tarkibini hisobga olib, xomashyoga ishqor yoki nordon fluslar qo‘shiladi. Ishqor flus sifa­tida ohaktosh keng ishlatiladi. Nordon flus sifatida esa kvars yoki dioksidi ko‘p miqdorda kremniy bo‘lgan mis rudasi ishlatiladi. Olmaliq sharoitida o‘z tarkibida oltin bo‘lgan kvars rudasi ishlatiladi. Ushbu rudaning kimyoviy tarkibi, %: CuO– 36; SiO–68,6; CuO–1,2; Fe–5,4; FeO – 5,5; MgO – 0,9; S–0,33.
Flusni tanlashda, asosan, transport sarf-xarajatlari hisobga olinadi. Shu sababli sifati yomonroq bo‘lsa ham, mahalliy fluslar keng ishlatiladi.
Aylanuvchi moddalar hisobidan har xil changlar ishlatiladi: kuy­dirish, mo‘ri nishi, qozon-sovutkich, konverter va boshqalar. Ularda misning tarkibi 9,86 dan 44,6 % ga yetadi. Bundan tashqari changda rux, qo‘rg‘o­shin, temir, oltingugurt, kremniy dioksidi, alyuminiy va kalsiy oksidlari mavjud.
Changlar yallig‘ pechda qayta ishlanadi. Ularning zarralari o‘ta mayda bo‘lganligi sababli chang texnologik gaz bilan qisman chiqib ketib, yangidan aylanuvchi modda bo‘lib qoladi. Bu esa katta hajmdagi misning foydasiz aylanib yurishiga olib keladi.
Mis eritish zavodlarida har xil xomashyo tayyorlash usullari ishlatiladi. Ulardan eng keng tarqalgan usul – xomashyo komponent­larini tasmali kon­ve­­yer­larda aralashtirishdir. Maxsus bunkerlardan boyitma, flus va ayla­nuvchi moddalar tarozilardan o‘tgach, yig‘ma konve­yerga yuklanadi. Hara­katlanish davrida, qayta yuklash pog‘onasida va yallig‘ pechning bunkerida xomashyo komponentlari yaxshi aralashtiriladi. Bunday tizim qulay va kam xarajatlidir, lekin xomashyo tarkibini bir xil ushlab turish qiyin kechadi.
Eng yaxshi xomashyo tayyorlash usuli – beding tizimidir. Xomashyo komponentlari qatlam-qatlam joylashtirilib, konveyerning vertikal kesimi bilan olinib, transporterga beriladi. Bunday tizim Yaponiyada keng qo‘lla­niladi. Tizim har xil komponentli moddalar ishtirokida xomashyo tayyor­lashga imkon yaratadi. Xomashyoning tarkibi yetarli dara­jada bir xil bo‘ladi. Masalan, Yaponiyada 40 ga yaqin birikmadan foyda­lanilib, xom­ashyoda misning tarkibi 0,54 % o‘zgarishi mumkin xolos. Ammo Olmaliq­da bunday tizim qo‘llanilmaydi, chunki ko‘p miqdorli kapi­tal mablag‘ kerak bo‘ladi.
Zamonaviy mis eritish zavodlarida yallig‘ qaytaruvchi eritish pechiga qisman quritilgan (5–8 % N_­2O) xomashyo yuklanadi. Kuydiril­magan boyitmani ishlatishda xomashyoning issiqlik iste’moli ortadi, transport va yuklash sharoitlari og‘irlashadi hamda ishlab chiqarish unumdorligi pasayadi. Yallig‘ qaytaruvchi eritish pechiga kuydirilgan boyitma (ogarok) yuklash maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Xomashyo yoki boyitmani kuydirish: Tarkibida misi kam bo‘lgan dastlabki ashyo va birikmalarni iste’mol qiladigan bir qator zavodlar ishlatiladi. Olmaliq sharoitida boyitmada mis miqdori borgan sari kamayib borayapti. Shuning uchun uni birinchi navbatda kuydirish ishlari ishlab chiqarish samaradorligini orttirishi mumkin. Biroq Olmaliq mis eritish zavodlarida boyitmani kuydirish umuman ishlatilmaydi, misli boyitma to‘g‘ridan-to‘g‘ri eritiladi.
Dastlabki pog‘onada boyitmani kuydirish mis miqdori yuqo­riroq bo‘lgan boyitmani olish, mis tarkibi ko‘proq bo‘lgan shteyn va sulfat kislota olish mumkin bo‘lgan texnologik gazlarni olishga imkon yaratadi.
Kuydirish davomida metall oksidi yoki sulfat quyidagi yakunlovchi reaksiyalar orqali boradi:
MeS + 1,5 O₂ = MeO + SO₂
2SO₂ + O₂ = 2SO₃
MeO + SO₃ = MeSO₄
Birinchi reaksiya deyarli bir tomonlama boradi. Ikkinchi reaksiya uchun:






b unda:

Kuydirish uchun eng mos dastgoh – bu qaynovchi qatlamli (KS) pechdir. Kuydirish harorati 650–750⁰C (sulfatlash) va 850–1050⁰C (oksidlanish) boradi.
Kuydirish jarayonlari AQSH, Yaponiya va boshqa davlatlarda keng ishlatiladi. Sulfatli kuydirishda mis 94–98 % suvda eriydigan birik­malarga o‘tadi va suvli eritmaga o‘tkazilib, elektroliz orqali erkin holatda ajratib olinadi. Olmaliq sharoitida kuydirish jarayo­nini qo‘llash rejalashtirilmagan, pechga xomashyo sulfidli boyitma holida yuklanadi.
Yallig‘ qaytaruvchi eritish pechida katta hajmda organik uglerod yoqilg‘i ishlatiladi. Bu jarayonda ajralib chiqqan issiqlikning ta’si­rida, pechning ishchi hajmi va vannasida turli fizik-kimyoviy o‘zgarish­lar boradi: namning parlanishi, xomashyoning isishi va erishi, kimyoviy o‘zgarishlar va xomashyo komponentlarining bir-biri bilan reaksiyaga kiri­shishi, shteyn va toshqolning paydo bo‘lishi, gaz fazasining ashyo va eritma bilan o‘zaro ta’siri va nihoyat qattiq, suyuq va gaz fazalarining pechning futerovkasi bilan ta’sirlanishi kechadi.
Xomashyoni yuklashda ko‘proq suv bug‘lari bug‘lanadi va oltingugurt birikmalari bilan sulfat kislotasi bug‘larning paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Moddalarning parchalanishi ham jarayonning birinchi daqiqa­laridayoq sodir bo‘ladi.