1. Yoqilg’ining tarkibiga binoan hosil bo’lgan zaxarli moddalarning miqdorini xisoblash?
Download 120.78 Kb. Pdf ko'rish
|
joriy san
|
Bilet № 14
1. Yoqilg’ining tarkibiga binoan hosil bo’lgan zaxarli moddalarning miqdorini xisoblash? 2. ChMM1, ChMM2,..., ChMMn - zaxarli moddalarning tegishli mumkin bo’lgan chegaraviy miqdori?. 3. Aniqlangan xavoning ortiqcha miqdori koefistienti bo’yicha ikki atomli gazlarning mol miqdorlarini qanday aniqlanadi? Javoblar
Yoqilg'i moyi va energiyaning boshqa tiklanmaydigan manbaalari, masalan, atom dunyoning eng yirik energiya manbaasi bo‘lib xizmat qilgan va xizmat qilmoqda. Amerika Qo'shma Shtatlari Energetika muassasasiga ko'ra, barcha AQSh energiya iste'molining taxminan 84%i neftni, tabiiy gaz va ko'mirni yoqishga to‘g‘ri keladi, shundan 37%i neftdan kelgan (ya'ni, neft; AMTB, 2008, p 37). Ko'mir, neft, torf, yog'och, tabiiy gaz va benzin yoqilishi faqatgina issiqxona gazlarini to'lashga hissa qo‘shmasdan, shuningdek, cheklangan ta'minotga ega, shuning uchun foydalanish samaradorligi ham muammo tug‘diradi. Ko‘p hollarda zavodga kiritilgan energiyaning, faqatgina 30% 40%i, foydali energiyaga aylantiriladi (Masters, 1998, Vesilind & Morgan, 2004). Dunyodagi neft va gaz zamonaviy zaxira-ishlab chiqarish stavkalari asosida, keyingi 50 yil ichida neft va gaz konlari tugaydi deb taxmin qilmoqda.Vesilind & Morgan, 2004. keskin yangi kashfiyotlar holda Dunyodagi energetika resurslarini boshqarishdagi tub o'zgarishlar, yangineft va gaz konlarining topilmalarisiz ko‘mir va atom energiyasi 2050ga qadar asosiy energiya manbayi bo'lishi mumkin (Genri & Heinke, 1996). Shuning uchun, muqobil va barqaror energiya manbalarini aniqlash rivojlantirish va dunyo bo'ylab foydalanish imperativdir.Qayta tiklanadigan manbalar- gidroenergetika, o'simliklardan biomassa, to'lqinlardn va oqimlardan olinadigan, quyosh, geotermal, shamol okean energiyalaridan foydalaniladi va ularning individual hissasiniyoqilg‘i moyining ishlatilishi/ yetishmasligini qoplash uchun, sezilarli darajada oshirish kerak bo'ladi Uran tiklanmaydigan bo'lsa-da, yadroviy (atom) foydalanish ortishi kutilmoqda, shuningdek, u atmosferaga karbonat angidrid chiqarmaydi. Shunga qaramasdan, atom energiyasidan foydalanish borasida. bir necha muammolar yuzaga keladi.. Masters (1998) ma'lumotlariga ko'ra, atom stansiyalarida moddiy cheklovlar bo‘lib,ular an'anaviy ko‘mir yoquvchi stansiyalardan ko‘ra pastroq haroratda faoliyat ko‘rsatishga majbur qiladi, taxminan 33% mahsuldorlik (samaradorlik) natijasini beradi. Xavfli chiqindilarni utilizatsiya qilish va terrorchilarning atom materiallarini o‘g‘irlash salohiyati ustidan ko'p tashvish mavjud. Oldin, bizning tabiiy resurslar kelajak avlodlar uchun tashvish yoki atrof-muhitga zararli ta'sirlarsiz eng tejamkor manbalarini rivojlantirish orqali ekspluatatsiya qilingan. Bu xildagi mentalitet energiya resurslarida ham qo‘llangan. Shunday qilib, kelajak energiya ta‘minotini, rivojlantirish, transport va takomillashtirish uchun ko'proq mablag‘ kerak bo'ladi. Siyosat muhim rol o‘ynashda davom etadi va shuning uchun hukumatlar energiya ishlab chiqarish va energiyadan foydalanishni boshqarish zarurligini tushunishi kerak. Bugungi kunda ham masalan AQSHda barcha energiya iste'moli 28%itashishni yolg'iz qo'llab-quvvatlaydi vatashish uchun shu energiyaning 95%i neftga asoslangan yonilg'ini yoqishda olinadi (EIA, 2008, p 37).Ushbu asosiy manba – neftga bog‘liqlik energiyani boshqarish qobiliyatini chegaralaydi.Ikkinchi darajali resurslarni qayta ishlash, masalan, elektr va vodorod (ikkisi ham toza energiya), bu asosiyturli resurslarni ishlab chiqarilgandan keyin himoyalangan bo‘lishi(saqlab qolinishi) mumkin, tanlangan, masalan ko‘mir, atom va asosiysi yuqorida ta‘kidlangan resurslarnga bo‘lgan ehtiyojning o‘rnini to‘ldirish imkonini beradi.
Sanoat korxonalaridan tashlanayotgan zaxarli moddalarning yer yuzasi sathidagi zaxarlilik darajasi, ularning hisoblab topilgan maksimal qiymati C max
, mg/m 3 bilan aniqlanadi. C max
, metereologik noqulay sharoitda chiqindi tashlanayotgan joydan bir qancha masofa oralig‘ida belginadi. C max
, ning qiymati har bir modda uchun chegaraviy mumkin bo‘lgan miqdoridan (ChMM, mg/m 3 ) oshmasligi kerak C max
≤ ChMM. Atmosferada bir vaqtda birgalikda ta‘sir ko‘rsatuvchi, bir nechta zaxarli moddalar bor bo‘lsa, ularni o‘lchovsiz kontsetratsiyalarining yig‘indisi 1 dan oshmasligi va quyidagi shart bajarilishi kerak:
bu erda, C 1 , C 2 , ....C
n - hududning bir nuqtasidagi atmosfera havosiga tushayotgan zaxarli moddalarning kontsetratsiyasi, mg/m 3 . ChMM 1 , ChMM 2 ,..., ChMM n - zaxarli moddalarning tegishli mumkin bo‘lgan chegaraviy miqdori. C max
, ning qiymati -yakka, og‘zi dumaloq manbadan issiq holatda tashlanayotgan gaz-havo aralashmalari uchun quyidagi formula orqali aniqlanadi:
max , ning qiymati -yakka, og‘zi dumaloq manbadan sovuq holatda tashlanayotgan gaz-havo aralashmalari uchun quyidagi formula orqali aniqlanadi:
A - atmosferaning temperatura stratifikatsiyasiga bog‘liq bo‘lgan va ifloslantiruvchi moddalarning vertikal, va gorizontal yo‘nalishda tarqalish sharoitlarini hisobga oluvchi koeffitsient. O‘rta Osiyoning subtropik zonasi uchun -240, O‘rta Osiyoning qolgan rayonlari va Qozog‘iston uchun 200;
M - ifloslantiruvchi moddaning miqdori, g/s. F - zaharli moddalarning atmosfera havosida cho‘kish tezligini hisobga oluvchi o‘lchovsiz koeffitsient. Gazsimon moddalar uchun F = l; changlar uchun F = 2 - 3. m va n - gaz-havo aralashmasini manbaning og‘zidan chiqish sharoitlarini hisobga oluvchi o‘lchovsiz koeffitsientlar.
3. Aniqlangan xavoning ortiqcha miqdori koefistienti bo‘yicha ikki atomli gazlarning mol miqdorlarini quyidagicha aniqlanadi:
bu erda, 0.21 - yonish jarayonida ishtirok etayotgan xavo tarkibidagi kislorodning ulushi, 22.4 - gazning mol xajmi. 2. RO
, H 2 O, N 2 va O
2 ning yig‘indisi
bu erda Q - yoqilayotgan yoqilg‘ining miqdori, kg/soat. 8. Normal sharoitdagi tutun gazlar xajmi aniqlanadi, m3/soat:
Download 120.78 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|