10 -tema. Erte jas dáwiri. Shınıģıw rejesı: Erte jas dáwirinde fizikalıq hám fiziologiyalıq rawajlanıw. Is-háreket kónlikpeleriniń rawajlanıwı

Qaytalaw ushın sorawlar:
1. Erte jas dáwirinde balanıń fizikalıq jaqtan rawajlanıwında qanday ózgerisler boladı?
2. Balanıń boyı hám salmaǵında qanday ózgerisler boladı?
3. Balanıń súyek quramında qanday ózgerisler boladı?
4. Balanıń awqatlanıw racionı nelerden quralıwı kerek?
5. Erte jas dáwirinde balanıń nerv sistemasında qanday ózgerisler boladı?
6. Erte jas dáwirinde shártli refleksler hám I hám II signallar sisteması qanday wazıypalardı atqaradı?
7. Erte jas dáwirinde kognitiv (seziw, biliw) rawajlanıw procesi qalay ótedi?


2. Balanıń oylawında egotsentrizmniń júzege keliwi, predmetli háreket iskerligin rawajlandırıw
Egocentrizm (lat.sóz. - «ego» «men» hám oray) túsinigin psixologiya tarawına J.Piaje kirgizgen. J.Piajeniń pikirinshe egocentrizm balalardıń rawajlanıw dáwiriniń 3-6 jas dáwirleri aralıǵında, yaǵnıy balanıń aqlıy hám sóylew tiliniń rawajlanıw dáwirine tuwra keledi.
Egocentrizm – bul adamnıń bolıp atırǵan hádiyseni basqanıń kózi menen qabıl etpewi, uqıpsızlıǵı yamasa qálemewi, ózin basqa adamnıń ornına qoya bilmewi. Egotsentrist sol hádiyseni basqa adamlardıń da dál sonday etip qabıl etpeytuǵınlıǵın, olardıń da óz aldına pikirleri hám mútájlikleri bar ekenin túsine almaydı yamasa qálemeydi.
Balalarda egocentrizm anıq kóriniske iye boladı. Mısalı, J.Piajeniń 5-6 jaslı balalar menen ótkergen tájiriybesinde: balalar dóńgelek stol átirapında otırǵızılıp, olarǵa súwret salıwı ushın kerekli bolǵan nárselerdi berip, olardan stol ústinde turǵan 3 piramidanı (qızıl, kók, jasıl reńdegi) salıwdı usınıs etedi. Balalar bul tapsırmanı qıynalmastan orınlap berdi. «Jaqsı, raxmet. Endi iltimas, Viktor sen piramidalardı Lizanıń kórip turǵanınday etip salıp ber. Sala alasań ba?» - Viktor, oylanbastan, qálemlerin alıp dáslepki ózi salǵan súwrettey etip salıp berdi.
Egoizm hám egocentrizm. Bul sózler aytılıwı boyınsha bir-birine júdá jaqın sózler. Degen menen, bul sózlerdiń mánisinde aytarlıqtay ózgeshelikler bar. Egocentrizm degenimizde biz adamnıń óziniń jeke poziciyasına baǵdarlanǵanlıǵın, yaǵnıy óziniń jeke mútájligi hám qızıǵıwshılıǵına tiykarlanıp, óziniń pikiri durıs bolmasa da, basqanıń pikirin qabıl ete almawı. Bunday adam onıń pikrinen basqa da pikirler, kózqaraslar bar ekenligin túsinbeydi.
Egoist degenimiz basqa adamlardıń kóz-qarasın hám qızıǵıwshılıǵın túsinip turıp, tek ǵana óziniń mápin oylap háreket etetuǵın adam.
Erte balalıq dáwirinde háreketlerdiń qáliplesiwi orientirovka iskerligi ózgesheliginiń ózgeriwi menen tıǵız baylanıslı. Bala ol yamasa bul háreketti ámelge asırıw ushın dáslep predmet penen tanısadı: oǵan kóz juwırtadı, qolına aladı hám t.b. Balanı predmetlerdiń forması, reńi, awırlıǵı menen tanıstırıwda úlkenlerdiń ámelge asırıwǵa mólsherlegen háreketiniń mazmunın túsinedi hám háreketti qalay orınlaw kerek ekenligin úyretedi. Balanı «alıp kel», «ornına qoy», «súwret sal» hám t.b. sıyaqlı sóz birikpelerinen ibarat tapsırmalardıń mazmunı menen tanıstırıp, keyin oǵan háreketti orınlaw jolları «qálemdi mınanday etip usla», «aldın oń qolıń menen usla» hám t.b. dep kórsetiledi. Sonıń ushın da balada predmetli háreketti rawajlandırıw quramalı process esaplanadı. Jańa sharayatta predmetli háreketlerden paydalanıw balanıń aqlıy jaqtan ósiwine unamlı tásir kórsetedi.