10-ma’ruza: podshipniklar tasnifi. Sirpanish podshipniklari. Turlari. ISHQALANISH Turlari. Qo’llaniladigan materiallar. Reja

silindrsimon, konussimon, zoldirsimon bo’lishi mumkin (
9.1-rasm). Bu tayanchlar
val yoki uning joylashgan bo’lib, radial yuklanishni F
r
(
9.1-a rasm) uzatib bersa, ship
deyiladi. Bo’yin – sapfa bo’lib, valni o’rtasida joylashib, radial yuklanishni uzatib 
beradi (
9.1-b rasm). Bir qator radial podshipniklar ayrim hollarda katta bo’lmagan
o’q bo’ylab yo’nalgan yuklanishlarni ham qabul qilishi mumkin. Buning uchun val 
pog’onali qilib, podshipnik qirralari esa to’mtoq qilib tayyorlanishi lozim.
Agar val yoki o’qning sapfasi ularning uzunligiga tik tekislikda joylashgan bo’lsa, 
bunday sapfa tovon deyiladi, podshipnik esa – tovon tagi deyiladi. Tovon valning 
tagida (
9.1-v rasm) yoki o’rtasida (9.1-g rasm) tovon tagi radial podshipniklar bilan
juft bo’lib ishlaydi (
9.1-v rasm).

---

115 
Konussimon podshipniklar (
9.1-d rasm) valning markaziy holati aniqligini
saqlab turish uchun va podshipniklar yeyilishi natijasida hosil bo’lgan bo’shliqni 
yo’qotish hollarida ishlatiladi. Buning uchun valga konussimon vtulka o’rnatilib, 
uning holati gayka yordamida rostlab turiladi. Vallar o’z o’qlariga nisbatan 
muvozanatni yo’qotgan hollarda zoldirsimon podshipniklar ishlatiladi (
9.1-e rasm).
Ular o’zini-o’zi to’g’rilash xususiyatiga ega bo’lib, asosan, sharnir tariqasida sterjenli 
mexanizmlarda qo’llaniladi.
10.1-rasm.
Sirpanish podshipniklari tuzilishi jihatidan ajralmaydigan va ajraladigan 
podshipniklarga bo‘linadi. Ajralmaydigan ichquymasiz podshipnikning tuzilishi 
oddiy bo‘lib, vaqt-vaqti bilan ishlaydigan sekin harakatlanuvchi mashinalarda 
ishlatiladi. (
9.2-rasm).
Ajraladigan podshipniklarda zaruriyat bo’lgan holda qopqoq ajratib olinadi, 
bunday hol montaj, xizmat ko’rsatish va ta’mirlash ishlarini yengillashtiradi. Korpus 
va qopqoq odatda, cho’yan yoki po’latdan tayyorlanadi. Podshipnikning eng muhim 
qismi – ikki palladan iborat vkladishlardir. Ular antifriksion materiallardan 
tayyorlangan. Qopqoqdagi teshikcha orqali podshipnik vkladishlari moylanib turiladi. 
Moy bilan podshipnik orasidagi moy yaxshi taqsimlanishi uchun vkladish ariqchalari 
xizmat qiladi.