10-mavzu. Ma'lumotlarni himoya qilishda kriptografik usullari. Reja

Xeshlash funktsiyasi
Xeshlash funktsiyasi (xesh-funktsiyasi) shunday o’zgartirishki, kirish yo’liga uzunligi o’zgaruvchan xabar M berilganida chišish yo’lida belgilangan uzunlikdagi šator h(M) ќosil bo’ladi. Boshšacha aytganda, xesh-funktsiya h(.) argument sifatida uzunligi ixtiyoriy xabar (xujjat) M ni šabul šiladi va belgilangan uzunlikdagi xesh-šiymat (xesh) H=h(M)ni šaytaradi.
Xeshlash funktsiyasi šuyidagi xususiyatlarga ega bo’lishi lozim:

1. 
   Xesh-funktsiya ixtiyoriy o’lchamli argumentga šo’llanishi mumkin.
   
2. 
   Xesh-funktsiya chišish yo’lining šiymati belgilangan o’lchamga ega.
   
3. 
   Xesh-funktsiya h(x) ni ixtiyoriy "x" uchun yetarlicha oson ќisoblanadi. Xesh-funktsiyani ќisoblash tezligi shunday bo’lishi kerakki, xesh-funktsiya ishlatilganida elektron rašamli imzoni tuzish va tekshirish tezligi xabarning o’zidan foydalanilganiga šaraganda anchagina katta bo’lsin.
   
4. 
   Xesh-funktsiya matn M dagi orasiga šo’yishlar (vstavki), chišarib tashlashlar (vыbrosы), joyini o’zgartirishlar va ќ. kabi o’zgarishlarga sezgir bo’lishi lozim.
   
5. 
   Xesh-funktsiya šaytarilmaslik xususiyatiga ega bo’lishi lozim.
   
6. 
   Ikkita turli xujjatlar (ularning uzunligiga boђliš bo’lmagan ќolda) xesh-funktsiyalari šiymatlarining mos kelishi eќtimolligi juda kichkina bo’lishi shart, ya’ni ќisoblash nuštai nazaridan h(x')=h(x) bo’ladigan x'≠ xni topish mumkin emas.
   

Mavzu bo’yicha savollar.
1.Qanday shifrlash usullari bor?
3.Simmetrik shifrlash tizimlarini ayting?
4.Asimmetrik shifrlash tizimlarini ayting ?
5.Xeshlash funksiyasi nima?
6.Elektron raqamli imzo nima?
7.Steganografiya nima?.
8.Kriptotahlil usullarini ayting?
9. Elektron raqamli imzoning qanday turlari bor?
10. Kriptotizimlarga qanday talablar qo’yiladi?