10-tema. Molekulyar-kinetikalíq teoriya tiykarları Jobası


Download 140.34 Kb.
bet3/6
Sana25.01.2023
Hajmi140.34 Kb.
#1118732
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
8 Молекуляр 8

Gey-Lyussak nızamı.
1802 jılda frantsuz fizigi Gey-Lyussak izobarik hám izoxorik gaz protsesslerin úyrenip tómendegi eki nızamdı jarattı.
1. Belgili massalı gazdıń basımı turaqlı bolǵanda (R = sonst) onıń kólemi temperaturaǵa tuwrı proportsional xalda ózgeredi:
V = V0 (1 + t) (2)
V0 – gazdıń O0S temperaturadaǵı kólemi,
V – gazdıń t0S temperaturadaǵı kólemi,
 - gazdıń kólem keńeyiw koeffitsienti.
2. Belgili massalı gazdıń kólemi turaqlı bolǵanda (V =sonst) onıń basımi temperaturaǵa tuwrı proportsional xalda ózgeredi:
R = R0 (1 + t) (3)
R0 – gazdıń O0C temperaturadaǵı basımi,
R – gazdıń t0C temperaturadaǵı basımi,
 - gaz basımınıń termik koeffitsienti.
Barlíq gazlar ushın =  = 1/273,15  1/273 K-1 ekenligi anıqlanǵan. (2) hám (3) formulalardıń grafikleri temperatura kósherin t=273,152730 tochkada kesiwshi tuwrı sızıqlardan (izobara hám izoxora) ibarat boladı (3 hám 4-súwretler).


3-súwret 4-súwret

Kóbinshe izoxorik protsessti Sharl nızamı sıpatlaydı depte aytıladı. Sebebi, bu nızam Gey-Lyussakdan aldın frantsuz alımı Sharl tárepinen shamalap bayan etilgen.
(2) formuladan absolyut nol temperaturada, yaǵnıy temperatura t=2730C bolǵanda gaz kóleminiń joqalıwi kelip shıǵadı:
V = V0 (1 + ) = 0
Biraq biz aldın aytqanımızday, ideal gaz nızamların júdá tómen temperaturalarga qollaw mumkin emes. Bunday tómen temperaturada gaz hám óz halatın ózgertedi, ol suyıq, ayırım waqıtları qattı halatǵa ótiwi mumkin.
1802 jılda Kelvin absolyut nol temperaturanıń fizikalíq maǵanasın ashıp berdi. Absolyut nol sonday temperatura, bul temperaturada hár qanday molekulalardıń tártipsiz jıllılíq háreketi toqtaydı. Biraq absolyut nol temperaturada hár qanday háreket pútinley toqtaydı dep aytıw natuwrı, sebebi atomdaǵı elektronlar yadro dógereginde aylanıwdı dawam etedi. házirgi waqıtta júdá kishi kólemde absolyut nol temperaturaǵa júdá jaqın temperatura alıwǵa erisildi. Biraq Bunday tómen temperaturada hám molekulalar háreketiniń toqtaw itimallıǵı sezilgeni joq. Bunday jaǵday suyıq geliyde bayqalǵan.
Absolyut temperatura shkalasına ótilgende (2) formula basqasha kórinisti aladı:
V = V0 (1 + t) = V0
O0 S Kelvin shkalasında T0 = 273 K sáykes keliwin esapqa alsaq,
(4)
formula payda boladı. (4) formuladan Gey-Lyussak nızamın basqa táriypi kelip shıǵadı: gazdıń basımi turaqlı bolǵanda onıń kólemi absolyut temperaturaǵa tuwrı proportsional. Sonday ózgeriw etsek (3) formulası
(5)
kórinisti aladı. Demek, (5) formulaǵa kóre gazdıń kólemi turaqlı bolǵanda onıń basımi absolyut temperaturaǵa tuwrı proportsional. (4) hám (5) formulaları hám Gey-Lyussak nızamların sıpatlaydı.
(4) hám (5) formulalar ıqtıyarıy T1 hám T2 temperaturalar ushın,
hám
kórinisinde jazıladı.
5-súwretlerde ideal gaz kóleminiń, 6-súwrette ideal gaz basımınıń T absolyut temperaturaǵa baylanısın sıpatlawshı turli izobaralar hám izoxoralar súwretlengen.


5-súwret 6-súwret
Dalton nızamı. Aytayıq qandayda kólemli ıdısta R basımǵa iye bolǵan gazlar aralaspası berilgan bolsın (máselen hawa). hawanıń quramındaǵı azotdan basqa barlíq gazlardı shıǵarıp jibersek, qalǵan azot pútin ıdıs kólemin iyelep partsial basım dep atalıwshı R1 basım payda etedi.
Partsial basım dep, gazlar aralaspasındaǵı bir gazdıń ózi beretuǵın basımına aytıladı. Gaz aralaspasındaǵı ekinshi gazdıń partsial basımın anıqlaw ushın ıdıstı jáne hawa menen toldıramız hám ıdısta tek kislorodtı qaldırıp basqa gazlardı shıǵarıp taslaymız. Qalǵan gaz jáne ıdıstıń pútin kólemin iyelep R2 partsial basımın payda etedi. Tap sonday usulda úshinshi hám qalǵan gazlerdiń payda etgen partsial basımların hám anıqlaw mumkin. 1802 jılda ingliz fizigi hám ximigi Dalton gaz aralaspaları basımı menen aralaspa quramına kirgen gazlardıń partsial basımları arasındaǵı baylanıstı anıqladı. Bul baylanıs Dalton nızamı dep ataladı: gaz aralaspalarınıń basımi ayırım gazlerdiń partsial basımlarinıń jıyındısına teń:
R = R1 + R2 + R3 +…+ Rn (6)


Download 140.34 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling