11- ma’ruza materiallarning elektr fizik va elektr kimyoviy usullari bilan qayta ishlash

a 

 0,16 

2,5 mkm) sirtni mikrogeometriyasidan tekis 
yaltiroq sirtga (R
a 

 0,025 

0,4 mkm) o„tishga olib keladi. Metallning solishtirma 
hajmi tekislashda 50-100 mkm

min bo„ladi, yaltiratishda 0,5-5,0 mkm

min bo„ladi. 
Elekt-rolitni tarkibi va rejimni parametrlari metallni fizik-kimyo xususiyatlariga 
bog„liq. Masalan, VM-1 aralashmani tekislash va yaltiratishni birgalikda bajarish 
sulfat kislotani 85% eritmasida, tokni zichligi (1-4) 10
4
A

m
2
amalga oshiriladi. 
Bunda vannadagi kuchlanish 20-30 V va xarorat 20-40
0
S bo„ladi. Tekislash 
jarayonini muddati 5-6 min, yaltiratishniki 15-30 min. 
Elektrokimyo ishlovda energiya manbasi sifatida o„zgarmas tok 
generatorlari yoki kuchlanishi 6-24 V va tok kuchi 12,5 kA-gacha bo„lgan yarim 
o„tkazgichli tug„rilagichlar bo„ladi. Mehnat havfsizligi shartlariga binoan 
to„g„rilagichga berilgan kuchlanish transformator orqali pasaytiriladi. Vannalar 
erga ulanib, ventilyasiya bilan ta‟minlangan bo„lishi kerak. Vannalar oralari rezina 
gilamchalar yopilgan yog„och pol bo„lishi kerak. 
O‘lchamli elektrokimyo ishlov. Asbob-katodni shaklini anod-zagotovkada 
nusxalashdan iborat, zagotovka tokni maxalliy zichligiga qarab eriydi. Bu effektga 
erishish uchun elektrodlarni orasi (reaksiya zonasi) millimetrdan ozroqqacha 
kamaytiriladi va reaksiya maxsullarini olib ketuvchi elektrolitni o„tish tezligi katta 
qilinadi. Natijada buyumning sirtini dastlabki mikrogeometriyasi va elektrolitni 
tarkibi doim tiklanib turadi, bu esa tok zichligini ming martagacha oshirishga 
(tekislashda Amperning bo„laklaridan bir necha ming A

m
2
-gacha) imkon beradi. 
Ja‟mida juda yuqori unumdorlikka erishiladi (eriyotgan metallni 10000-lab 
mm
3

min). Ishchi asbob-katodning sarf bo„lmasligida nusxalashning yuqori 
aniqligi va anod-zagotovkani sirtini tozaligi ta‟minlanadi. Katta o„lchamli 
buyumlarga ishlov berilganda, zagotovkadan ko„p metall olinaetganda hamda 
qattiq qotishmalardan va chiniqtirilgan detallarga ishlov berilaetganda ayniqsa 
yuqori unumdorlikka erishiladi va hokazo. 
Zagotovkaga talab qilingan shaklni va o„lcham-larni harakatsiz elektrod-asbob 
(nusxalash usuli) va harakatlanuvchi (masalan aylanuvchi) asbob yordamida berish 
mumkin. Ikkinchi xolda o„xshash mexanik amallarni (shilish, kesish, tekislash va 
boshqalar) ki-nematikasini qaytarib natijaga erishiladi. Birinchisida asbobni ishlov 
olayotgan buyum bilan kontakti mavjud emas, chunki oraliqqa bosim bilan 
elektrolit beriladi. SHu sababli asbob yumshoq, tok o„tqazuvchi materiallardan 
tayerlanishi mumkin. 

---

O„lchamli elektrokimyo ishlov qo„llaniladi: mexanik usulda qiyin ishlanadigan 
materiallardan tayerlanadigan, yuqori aniqlikka ega bo„ladigan shtamplar, press-
shakllarni ishlab chiqishda (rasm 47, a); murakkab shaklli sirtlarni hosil qilish 
uchun, murakkab shakldagi bo„shliqlarni kesish, kalibrlash va o„lchamlarini aniq 
miqdorlarga etqazish uchun (rasm 47, b); buyumlarga belgi qo„yish va tamg„alash 
uchun (rasm 47, v); qattiq aralashmalardan kesuvchi asboblarni charxlash uchun; 
ko„p sonli teshiklarni (yumaloq, to„g„ri burchakli, fasonli va boshq.) hosil qilish 
uchun