11- ma’ruza materiallarning elektr fizik va elektr kimyoviy usullari bilan qayta ishlash

 
 
Rasm 9.4. O‘lchamli elektr kimyo ishlovni qo‘llanilishi: a-press-shakllar 
tayyorlash;
b-teshiklarni hosil qilish; v-detallarni tamg„alash va belgi qo„yish;
g-zagotovkalarni kesish; 1-elektrod-asbob; 2-zagotovka. 
qiyin ishlanadigan zagotovka va detallarda toza kesim hosil qilishda kesish uchun 
sirtlar va qirralarni tozalash, fasonli bo„shliqlarni tekislash uchun va hokazo. 
Aytib o„tilgandan tashqari o„lchamli ishlovni ko„p sonli kombinatsiyalangan 
usullari mavjud. Bulardan anodli-mexanik, elektr-abraziv, elektr-olmos usullari 
oddiy, faqat bir oz o„zgartirilgan metall qirquvchi va tekislovchi dastgohlarda 
bajarilishi mumkin. 
O„lchamli elektrokimyo ishlovni energiya iste‟mol hajmi an‟anaviy 
jarayonlardan 100 martagacha ko„p va elektr eroziya usullaridan 10-15 marta ko„p. 
Elektr energiyani solishtirma sarfi elektrodlar orasidagi masofaga, elektrolitni 
elektr o„tkazuvchanligiga va haroratiga bog„liq. Oraliqni kengayishi bilan metall 
ajratilishi kamayadi va nusxalashni hatolari paydo bo„ladi. SHuning uchun eng 
tejamkor rejim va nusxa-lashni aniqligi elektrodlararo oraliqni minimalligida sodir 

---

bo„ladi. Ammo bunda reaksiya maxsullarini chiqarib tashlash murakkablashadi. 
Ishlovni optimal rejimi kelishuv echimga asoslangan. 
Elektr energiyasini tejash uchun elektrolitni o„tkazuvchanligini oshirish va 
energiya manbasini kuch-lanishini pasaytirish kerak. Elektrolitni solishtirma 
o„tkazuvchanligi harorat va konsenratsiya ko„payishi bilan ortib boradi. Jarayonni 
optimal parametrlari ishlov olayotgan materialga, ishlov turiga bog„liq va 
ma‟lumotnomalarda keltiriladi. 
Jarayonni energiya sarfini kamayishi va ish-lovni yuqori aniqligi va sirtni 
tozaligini ta‟minlash energiyani uzluksiz keltirishdan kombinatsiya-langan usulga 
o„tishda sodir bo„ladi: ishlovni birinchi etapida aniqlik va tozalik hali muxim 
emasligida energiyani uzluksiz keltirish mumkin. Ikkinchi va yakuniy etaplarda 
energiyani impuls-siklli usulda impulsli manbaa-tiristorli VAK to„g„rilagichdan 
keltirish ma‟qul. Bunda energiyani impulsli keltirish tiristorli VAK 
o„zgartirgichdan bo„ladi, sikllik esa elektrodlarni maxsus sikl bo„yicha 
yaqinlashtirish va uzoqlashtirishda sodir bo„ladi, bunda oraliqni eng minimal 
qiymatlarga keltirish mumkin.