11- ma’ruza materiallarning elektr fizik va elektr kimyoviy usullari bilan qayta ishlash

Galvanostegiya deb metall buyumni yuqori mexanik mustahkamlik va 
korroziyaga bardoshligini oshirish yoki tashqi ko„rinishini yaxshilash uchun sirtiga 
elektrokimyo yo„li bilan metal qoplashga aytiladi. Galvanostegiyaga nikellash, 
xromlash, mislash, kadmiylash, sirtni sink, qo„rg„oshin, ko„mish, oltin bilan 
qoplash kabi jarayonlar qaraydi. 
Katodga qoplangan metall galvanik qoplashda mayda kristal tarkibga ega 
bo„lishi kerak, sirtga tekis taqsimlangan, tarkibida bo„shliqlar yo„q va asosiy metall 
bilan mustahkam bog„langan bo„lishi kerak. Mexanik mustahkamlik va 
korroziyaga bardoshlikni oshirish uchun uglerodli po„lat sirtiga galvanodiffuziya 
usuli qo„llaniladi: galvanik qoplama berilgandan keyin issiqlik ishlov beriladi va 
bu bilan diffuzion qatlam hosil qilinadi. Po„lat buyumlarni nikel yoki xrom bilan 
qoplashdan oldin qator xollarda detallarni mislab olinadi, keyin esa nikellanadi 
yoki xromlanadi. Ba‟zida uch qavatli qoplama xam yaratiladi (mis, nikel, xrom). 
Bunday qoplamalar buyumlarni 480-500
0
S-gacha qizdirilganda ham 
oksidlanishdan saqlaydi. 
Kumushlash va oltinlash – asosan dekorativ maqsadlarda qo„llaniladi. 
Oltinlash, kumushlash va mislashda qoplama yaxshiroq yopishishi uchun 
elektrolitga sian birikmalari qo„shiladi. 
Galvanostegiya vannalari. Galvanotexnik qoplash uchun vannalar odatda 
po„latdan tayyorlanadi, tuzli eritma ishlatilsa ularni plastmassa, rezina, ebonit bilan 
izolyasiyalanadi yoki kislota va issiqlikka qarshi laklar bilan bo„yaladi (rasm 6.2). 
Katod (K) va anod (A) shinalari izolyator

---

 
 
 
 
Rasm 9.2. Galvanostegiya vannani sxemasi. 
(I)-larga o„rnatiladi. Katod shinalariga ilmoqlar o„rnati-lib, ularga buyumlar osib 
qo„yiladi. Anod shinalari (elektrodlar) katodga qoplanadigan metalldan polosa 
shaklida tayyorlanadi. qator xollarda (masalan, xromlashda) qo„rg„oshindan eki 
qo„rg„oshin-surma aralashmadan erimay-digan anod tayyorlanadi. Bu xolda 
elektrolitga doim qoplanadigan metall tuzlarini qo„shib turiladi. Elektroliz 
jarayonini tezlashtirish uchun elektrolit isitib turiladi. 
Galvanostegiya vannalari odatda o„zgarmas tok generatorlari yoki yarim 
o„tqazgichli o„zgartirgichlardan energiya oladi. Elektrodlardagi kuchlanish 6-24V, 
tok esa jarayonni parametrlari va ishlov berilayotgan sirtni o„lchamlariga qarab 
rostlanadi. Tokni zichligi 100-1000 A

m
2
-gacha va undan yuqoriroq. Tok zichligini 
ko„paytirilsa elektroliz tezlashadi, ammo qoplamani sifati pasayadi. Anod sirtidan 
olinayotgan metallni miqdorini Faradeyni birinchi qonuniga binoan topish 
mumkin: