11- ma’ruza materiallarning elektr fizik va elektr kimyoviy usullari bilan qayta ishlash

---

11- MA’RUZA 
Materiallarning elektr fizik va elektr kimyoviy usullari bilan qayta ishlash. 
Reja 
9.1.Elektroliz 
9.2.Golvanik elementlar. 
9.1 Elektroliz. 
Elektrokimyo - fan sifatida ionlar faoliyati va shuningdek, qattiq jism va qorishma 
o„rtasidagi chegaradagi xodisalarni o„rgatadi. Bunday xodisalarni o„rganishda 
qorishma sifatida elektrolitlar asos qilib olinadi. 
Elektolitlar deb, elektrolitik dissotsiatsiya natijasida ionlar harakatidan 
iborat elektr tokini o„tkazish qobiliyatiga ega bo„lgan moddalar, qorishma va 
eritmalarga aytiladi. Metallar va yarim o„tkazgichlardan farqli o„laroq elektrolit 
qorishmalari va eritmalari ion o‘tkazuvchanligiga ega. 
 
Elektrolitik dissotsiatsiya deb moddalarning (molekulalarning) erish yoki 
qorishish davrida zaryadlangan ionlarga ajralish jarayoniga aytiladi. Bunda, 
dissotsiatsiya oqibatida hosil bo„lgan musbat va manfiy ionlar soni bir - biriga 
tengdir. Musbat ionlar o„zidan bir yoki bir nechta elektronini yo„qotgan atom yoki 
molekulani ifodalasa, manfiy ionlar esa, aksincha bir yoki bir nechta ortiqcha 
elektronga ega bo„lgan atom yoki molekulalarni ifodalaydi. Misol uchun, osh 
tuzini suvda eritish oqibatida uning molekulasi ikki ionga ajraladi, ya‟ni
Na
+
va Cl
-
. 
Elektrolitlarda dissotsiatsiya jarayoni bilan bir paytda unga teskari bo„lgan, 
ya‟ni ionlarning alohida molekula bo„lib birlashish jarayoni amalga oshiriladi. 
Bunday jarayon molizatsiya deb ataladi. 
Elektrod - elektrod tizimida metallda ham, elektrolitda ham xuddi o„sha 
ionlar mavjud. Metallda ushbu ionlar krisstall reshyotka (katak) tugunlarida 
joylashgan bo„lsa, elektrolitda ushbu ionlar erituvchining molekulalari bilan 
bog„langan bo„ladi. Ionni kristall katak (reshyotka) tugunidan elektrolitga o„tishi 
uchun ma‟lum energiya sarflanishi kerak. Ushbu energiya ionning metalldan