11- ma’ruza materiallarning elektr fizik va elektr kimyoviy usullari bilan qayta ishlash

Materiallarga ishlov berishni elektr kimyo usullari 
Elektrolit-elektroliz. Bu usullar elektr tokining suyuqliklarni tok o„tkazuvchi 
eritmalari-elektrolitlardan o„tganda hosil bo„ladigan xodisalarga asoslangan. 
Eritmalardan o„zgarmas tok o„tganda–elektroliz jaraenida-elektrolitda va 
o„tkazgichlar sirtida (elektrodlar sirtida) har xil xodisalar sodir bo„lishi mumkin: 
elektrolitdan modda zarrachalarini ajralishi va elektrodlarga qo„nishi; metall 
elektrod (tok manbasini musbat qutbiga ulangan anod)-ni sirtini erishi; katod 
sirtida vodorod gazi va anod sirtida kislorod gazini ajrashi va boshqalar.
Katod jaraenlari (katodda moddani ajrashi) galvanoplastikada, galvanostegiyada va 
boshqalarda keng qo„llaniladi. Anod jaraenlari (anodni erishi) har xil elektrokime 
va kombinatsiyalangan ishlov berish usullarida (elektrokime travleniyasi-ishlov 
berish eki chiziqlar hosil kilish, silliqlash, polirovka kilish-yaltiratish, yaltiroq 

---

qoplama kilish, shakl berish, elektrokime tamg„alash, charxlash, anod- mexanik 
ishlov berish, anod-abraziv ishlov berish va boshqalar) keng qo„llaniladi 
9.2.Golvanik elementlar. 
Galvanoplastika - bu metall va nometall buyumlarni sirtiga elektrokimyo yo„li 
bilan metallarni yopishtirish. Galvanoplastika buyumlarni aniq nusxalarini-
galvanonusxalarini olish uchun ishlatiladi, masalan: tipografik klishelarni tipik 
shtamplarini tayyorlash, musiqa plastinkalarini, aniq shtamplarni ishlab chiqish. 
Buning uchun buyumdan ottisk-teskari nusxa olinadi, uning nomi matritsa bo„lib, u 
metall, qo„rg„oshin, mis yoki nometall bo„lishi mumkin. Nometall (gips, yog„och, 
plastmassa va h.) matritsalarga avval metall kukun, grafit yoki alyuminiy folga 
qoplanadi va bu bilan ularni sirtida elektr o„tkazuvchanlik hosil qilinadi. Matritsani 
asl nusxadan oson ajratish uchun uning sirtiga skipidar, kerosin surtiladi va 
galvanik jarayondan oldin matritsa sirtini tozalanadi. Keyin matritsani galvanik 
vannaga solinadi va buyumning ichi bo„sh aniq nusxasini olinadi.