11-amaliy mashg’ulot. Normativ hujjatlarni (NH) ishlab chiqish tartibini o'rganish Maqsadi

11-amaliy mashg’ulot. Normativ hujjatlarni (NH) ishlab chiqish tartibini o'rganish
Maqsadi :Normativ hujjatlardi (NH) ishlab chiqish tartibin úyrniw. Normativ hujjatning saviyasi va turini ta’riflash
O'zlarDSt normativ hujjatlardi rejalashtirishlik, ishlab chiqish, yarashalashtirish, tasdiqlash, mamlakat, ro'yxatiga olish rejimini ; ularni taqqosroq, bekor qilish, o'zgarishlar kiritishlik rejimini ; unum ishlab chiqarish, xizmatlar ko'rsatish, tashish, saqlash, sotish, tamirlash ; ishlatish, utilizaciya qilish rejimini ; normativ hujjatlar ekspertizası va ilmiy -texnik darajisini baholash usullarini aholiaralıq, mamlakatlarara, hududiy, xorijiy va t. b. standartlarni tatbiq usullarini belgilaydi.
O'zlarDSt asosiy normativ hujjatlar kompleksiningen iborat bo'lib, ular tashkiliy -uslubiy va umumiytexnik standartlarga bo'linadi.
Tashkiliy -uslubiy standartlar quyidagilarni o'rnatadi :
- belgili sohadagi yumushlar bo'yicha maqsadlar, muammolar, umumiy tashkiliy -texnik qoidalar ;
- normativ hujjatlar, texnik (konstruktorlik, texnologik, joybarlıq, dasturiy ) hujjatlardi ishlab chiqish, tasdiqlash va joriy etish tartibi :
Umumiy texnik standartlar quyidagilarni o'rnatadi :
— aholi xo'jaligining borlik sohalarindagi ilmiy -texnik atamalar va ularning tariqypleri;
— turli standartlashtirish ob'ektlari uchun shartli belgilar (atamalar, kodlar, simvollar hámt. b.);
— har xil hujjatlar (normativ, konstruktorlik, joybarlıq, texnologik, dasturiy va boshqalar ) ning tuzilishi, ta'kidlanishi, taxt etilishi va mazmuninia tegishli taqozolar ;
— ishlab chiqarishni texnik, shu jumladan, metrologik ta'minoti uchun zarurli umumiy texnik taxminlar, taqozolar va me'yorlar. Xususan bu standartlar quyidagilarni belgilaydi : o'lchashlarding aniqlik me'yorlari, abzal (maqbul ) sonlar, elektr tokining nominal jiyilikleri va kuchlanishlar, ruxsat etiliyler va o'tishlar ; zararli unsurlarding chegaralik yo'l qo'yiladigan konsentratsiyasi ; shovqin, vibraciya, radiacion nurlanish, radiokesentler darajisiniing chegaralik yo'l qo'yiladigan mohiyatlari ; texnik esdatika va ergonomika talablari va boshqa yagona texnik taqozolar va me'yorlar.
So'ngra borlik darajadagi standartlashtirish ob'ektlari ro'yxati keltiritgan :
Mamlakatlar masofa standartlashtirish ob'ektlari GOST 1, 0-2015 bo'yicha aniqlangadi (14).
Mamlakatlik standartlashtirish ob'ektlari quyidagi tashkiliy - uslubiy va umumiy texnik me'yorlar va taqozolardan iborat :
- unumga qo'yiladigan asosiy taqozolar ;
- tarmoqlar masofa vazifali unum ;
- mamlakat ahamiyatinidegi xonadonlik ob'ektlari unsurlari, shu jumladan, bank tizimsi, transport, aloqa, energiya sısteması, qo'riqlash va t. b;
— mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy va ilmiy -texnik dasturlari ob'ektlari (unsurlari ).
Tashkilot standartlashtirish ob'ektlari quyidagilar bo'lishi mumkin :
— chet el xaridorlariga sotiladigan unum, ishlab chiqarishni tashkil etish bo'yicha me'yorlar va qoidalar, sifatni boshqarish ;
- xolos ushbu korxonada tayyorlanadigan va qo'llaniladigan tavsilotlar va yig'ma ittifoqliklar ;
-texnologik uskunalash va instrument (asboblar ).
Normativ - hujjatlarding quyidagi belgilaniwleri o'rnatilgan :
a) mamlakat darajasidagi :
— O'zbeksdan mamlakatlik standarti - O'zlarDst;
b) tashkilot darajasidagi :
— tashkilot standarti :
Solay etib, borlik saviyalardegi normativ hujjatlarding belgilanishi hujjat matnining tilidan qat'iy nazar Mamlakat tilida latın grafikasi asosidagi o'zbek álipbesinde ro'yobga oshiriladi. Abbreviatura quyidagini bildiradi :
O'zlar -O'zbeksdan ;
D - Mamlakat ;
T -Tasniflagich, tashkilot
St— Standardart.
Mamlakatlar masofa standarttıń belgilanishi rus tilida (GOST) saqlab qolinadi.
Yegulik-ichgulik aholi istemol tovarlarini tayorlash va sotish uchun úlgılardiń (etalonlardıń) texnik tavsiflarini ishlab chiqishga ruxsat etiladi. Texnik tavsiflar ushbu bitta xolosli unum ommasiga tegishli umumiy taqozolarni belgilarlik normativ hujjatlar asosida ishlab shıǵılıwı sababli, ular mamlakat ro'yxatidan o'tkazilmeydi.
Satılıp etilayotgan unumga tegishli borlik darajadagi normativ hujjatlar “O'zlarstandart” organlarinida ro'yxatnen o'tkazilishi zurur. Mamlakat ro'yxatidan o'tmagan normativ hujjatlar haqiqiy emas. Normativ hujjatlar va ularga kiritilgan o'zgarishlarni bosma etish va takroriy bosma etishdi ularni tasdiqlagan (qabul qilken) tashkilotlar ro'yobga oshirani. O'zbeksdan hududida standartlashtirish bo'yicha aholiaralıq, mamlakatlararalıq va hududiy tashkilotlarning normativ hujjatlarini bosma etish va takroriy bosma etish toliq normativ hujjatlar bilan ta'minlashlik tartibi O'zlarDSt 1. 4:1998 ge yarasha ro'yobga oshiriladi [37].
Xonadonlik yurituvchi sub'ektlarda standartlar ustidan mamlakat nazorati qonunchilikta belgilangan yo'sinda ro'yobga oshiriladi.
Mamlakatlik standartlashtirish tizimining rivoji sifatida tarmoq standartlashtirish tizimsi yaratilgan bo'lib, uning doirasida 10 shirmon ortiq normativ hujjat ishlab chiqilgan va ro'yobga kiritilgan. Bular safiga standartlashtirish bo'yicha korxonalar faoliyatin tartibga solishchi “Aloqa va axborotlashtirish sohasida standartlashtirish tizimini -rivojlantirish koncepciyası”, tarmoq standartlari : “Aloqa va axborotlashtirish tizimini standartlashtirish tizimining tukli ari qoidalari ), K (Normativ hujjatti joriy etish tartibi ), boshqa normativ hujjatlar kiradi.