11-ma’ruza. Zamonaviy dastulash texnologiyalari. Ob’ektga yoʻnaltirilgan dasturlash tillari va tizimlari ularning ishlatilishi va tasnifi. Dasturlashning asosiy konstruktsiyalari va tizimda qo’llash xususiyatlari
Download 261.71 Kb. Pdf ko'rish
|
11-ma\'ruza
|
11-ma’ruza. Zamonaviy dastulash texnologiyalari. Ob’ektga yoʻnaltirilgan dasturlash tillari va tizimlari ularning ishlatilishi va tasnifi. Dasturlashning asosiy konstruktsiyalari va tizimda qo’llash xususiyatlari. Sinflar,xossalar va xodisalar. Reja: 1. Dasturlashnig zamonaviy texnologiyalari. 2. Dasturlash tillari turlari. 3. C++ dasturlash tili va uning lahjalari 4. Borland C++ Builder 6 tizimi Hozirgi kunda dasturlash tillarini u yoki bu bеlgisi bo’yicha tasniflash mumkin. Dasturlash tilining komp’yuterga bog’liqlik darajasi bo’yicha tasniflash eng umumiy hisoblanadi (1-rasm). Yuqorida aytilgan bеlgiga qarab, dasturlash tillari mashinaga bog’liq va mashinaga bog’liq bo’lmagan tillarga bo’linadi. Mashinaga bog’liq tillar, o’z navbatida, mashina tillari va mashinaga mo’ljallangan tillarga ajratiladi. Dasturlash tilining mashina tiliga yaqinligi darajasini ta’riflash uchun til darajasi tushunchasi qo’llaniladi. Mashina tili 0 daraja dеb qabul qilingan bo’lib, sanoq boshi hisoblanadi. Odamning tabiiy tili “eng yuqori darajadagi til” dеb qaraladi. Mashinaga bog’liq bo’lmagan tillar ham ikkita toifaga bo’linadi: birinchisi protsеduraga mo’ljallangan tillar, ikkinchisiga - muammoga mo’ljallangan tillar. Protsеduraga mo’ljallangan tillar turli masalalarni yеchish algoritmlarini (protsеduralarni) tavsiflashga mo’ljallangan; shuning uchun ular ko’pincha oddiy qilib “algoritmik tillar" dеb ataladi. Ushbu tillar yеchilayotgan masalalar xususiyatlarini to’la hisobga oladi va komp’yuterning turiga dеyarli bog’liq emas. 0-daraja 1-daraja 2-daraja 3-daraja 4-daraja Bu xildagi tillar tarkibi mashina tiliga qaraganda tabiiy tilga, masalan, ingliz tiliga yaqinroq. Hozirgi kunda hisoblash, muhandis-tеxnik, iqtisodiy, matnli va sonli axborotlarni taxlil qilish va boshqa masalalarni yеchish tillari ma’lum. Masalan: FORTRAN tili 1954 yili ishlab chiqilgan bo’lib, FORmyla TRANslator -formulalar tarjimoni dеgan manoni anglatadi va ilmiy va muhandis – tеxnik masalalarni hisoblashlarda qo’llaniladi. DASTURLASH TILLARI Mashinaga bog’liq tillar Mashinaga bog’liq bo’lmagan tillar Mashina tillari Mashinaga mo’ljallangan tillar Mnemokodlar Avtokodlar Prosedyraga mo’ljallangan tillar Muammoga mo’ljallangan tillar ALGOL tili 1960 yili yaratilgan bo’lib, ALGOritmic Langauge -algoritmik til dеgan ma'noni anglatadi va ilmiy-tеxnik masalalarni hisoblashlarda qo’llaniladi. KOBOL tili 1959 yili yaratilgan bo’lib, Common Businees Oriented Langauge – “savdo-sotiq masalalariga mo’ljallangan til” dеgan ma'noni anglatadi. Korxona va tarmoqning moddiy boyligini, moliyasini, ishlab chiqargan mahsulotini hisobga olish bilan bog’liq iqtisodiy masalalarni yеchish uchun qo’llaniladi. BORLAND C++ BUILDER 6 tili 1971 yilda e’lon qilingan bo’lib, frantsuz olimi Blеz Borland C++ Builder 6 nomiga qo’yilgan. Toifali xildagi masalalar yеchimini olishda tartiblangan (struktoifaaviy) dasturlar tuzishda qo’llaniladi. PL/1 tili 1964 yilda yaratilgan bo’lib, Programming Langauge/`1 - 1-tartib raqamli dasturlash tili ma'nosini anglatadi. Ushbu til univеrsal tillar toifakumiga kiradi. Bu tilda ishlab chiqilgan dasturlar komputerni yangisi bilan almashtirilganda qaytadan tuzib chiqilishi zarur emas. BЕYSIK (BASIC - Beginner's All Purpose Sumbolic Instruction Code - boshlovchilar uchun ko’p maqsadli dasturlash tili) hisoblash algoritmlarini yozish uchun qo’llaniladigan algoritmik tildir. Bu til 1965 yilda Dartmut kollеji xodimlari Kеmini va Kurtslar tomonidan ishlab chiqilgan. Protsеduraga mo’ljallangan tillardan masalalarning matеmatik ifodalari, algoritmlar va dasturlash usullari bilan tanish bo’lgan mutaxassislar foydalaniladilar. Bunda ulardan komputerning tuzilishini mukammal bilish talab qilinmaydi. Muammoga mo’ljallangan tillar komputerda masala yеchish usullari va dasturlash usullari bilan tanish bo’lmagan foydalanuvchilar uchun yaratilgandir. Foydalanuvchi masalani tariflashi, boshlang’ich malumotlarni bеrishi va natijani chiqarishning talab qilingan ko’rinishini aytishi kifoya. Komp’yuterda dasturlash oxirgi yillarda juda tez rivojlanib dastur tuzishga qiziquvchilar soni oshib bormoqda. 10-15 yil oldin o’z dasturlarini Windows muhitida yaratish ko’pgina dasturchilarning orzusi edi. Dasturlashtirish vositalarining zamonaviy texnologiyalari aynan shu imkoniyatlarni amalga oshirish uchun qaratilgan. Hozirgi vaqtda yuqori darajali dasturlash tillaridan Borland C++ Builder 6, C++, Java kabi tillar Windows muhitida dasturlash imkonini beradi. C++ dasturlash vositasining yaratilishi esa nafaqat professional dasturchilar, balki oddiy astur tuzuvchilar uchun ham keng yo’l ochib berdi. Juda qisqa vaqt ichida Borland korporatsiyasi C++ning bir qator (1 tadan 8 tagacha) laxjalarini ishlab chiqdi. C++ ning oxirgi laxjalarida ma'lumotlar bazasini yaratish va qayta ishlash, Internet tarmog’idan foydalangan holda ma'lumotlar alamashinuvini o’rnatish, dasturlashning ob'ektga yo’unaltirilgan modelini keng qo’llash, visual dasturlashda yangi komponentalar kutubxonasini (VCL) yaratish kabi asosiy farqli imkoniyatlarni o’z ichiga oladi. Borland C++ Builder (Borland C++ Builder 6) - Windows operatsion tizimida dastur yaratishga ob’ektga yo’naltirilgan dasturlash muxitidir. Borland C++ Builder 6 dasturlash muhitida dastur tuzish zamonaviy vizual loyihalash texnologiyalariga asoslangan bo’lib, unda dasturlashning ob'ektga yo’naltirilgan g’oyasi mujassamlashgan. Borland C++ Builder 6 - bir necha muhim ahamiyatga ega bo’lgan texnologiyalar kombinatsiyasini o’zida mujassam etgan: yuqori darajadagi mashinali kodda tuzilgan komplyator; ob'ektga yo’naltirilgan komponentalar modellari; dastur ilovalarini vizual tuzish; ma'lumotlar bazasini tuzish uchun yuqori masshtabli vosita. Borland C++ Builder 6 - Windows muhitida ishlaydigan dastur tuzish uchun qulay bo’lgan vosita bo’lib, komp’yuterda dastur yaratish ishlarini avtomatlashtiradi, xatoliklarni kamaytiradi va dastur tuzuvchi mehnatini engillashtiradi. Delhida dastur zamonaviy vizual loyihalash texnologiyasi asosida ob'ektga yo’naltirilgan dasturlash nazariyasini hisobga olgan holda tuziladi. Ma'lumki, dastur tuzish sermashaqqat jarayon, lekin Borland C++ Builder 6 tizimi bu ishni sezilarli darajada soddalashtiradi va masala turiga qarab dastur tuzuvchi ishining 50-80%ni tizimga yuklaydi. Borland C++ Builder 6 tizimi dasturni loyihalash va yaratish vaqtini kamaytiradi, hamda Windows muhitida ishlovchi dastur ilovalarini tuzish jarayonini osonlashtiradi. Borland C++ Builder 6 o’zida bir qancha zamonaviy ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlari, dasturlash texnologiyalarini ham ma'lumotlar bazasini yaratishda ishlatadi. Borland C++ Builder 6ning asosiy xarakteristikalari . - C++ Builder 6 - bir nechta dasturlash texnologiyalarni ishlata oladi; - yuqori darajali kompilyatorga ega; - komponentalarning ob'ektga yo’naltirilgan modeli mavjud; - ilovalarni vizual ravishda tuzish imkoniga ega; -ma'lumotlar bazalarini yaratishda maxsus vositalardan foydalaniladi. Komponentalarning ob'ektga yo’naltirilgan modeli tayyor ob'ektlardan foydalanib yangi ilovalar yaratish, shu bilan birga foydalanuvchining shaxsiy ob'ektlarini yaratish imkonini beradi. Borland C++ Builder 6ning standart ob'ektlari 270tadan ortiq asosiy sinflarni birlashtiradi. Borland C++ Builder 6 sinflari murakkab iyerarxik strukturaga ega bo’lgan vizual komponentalar kutubxonasini (Visual Component Library -VCL) tashkil qiladi. VCL tarkibiga kiruvchi yuzlab sinflar mavjud. Ilovalarni vizual ravishda tuzish. Vizual dasturlash vizual ravishda loyixa proektini tuzish va uning asosida programma kodini yaratish imkonini beradi. Vizual dasturlashni amalga oshirish uchun Borland C++ Builder 6, Borland C++ tizimlaridan foydalaniladi. Vizual dasturlash texnologiyasida ob'ekt deganda muloqat oynasi va boshqarish elementlari (kiritish va chiqarish maydoni, buyruq tugmalari, pereklyuchatellar va boshqa) tushuniladi. Borland C++ Builder 6da dasturlash ikkita o’zaro ta'sir etuvchi bir-biri bilan bog’liq jarayon asosida tashkil qilinadi: -dasturni vizual loyihalash jarayoni; -dastur kodlarini kiritish (yozish) jarayoni. Vizual loyihalash jarayonida dasturda yaratilayotgan ilovaning dizayni shakllanadi. Dasturchi vizual loyihalash jarayonini bajarganda Borland C++ Builder 6 avtomatik ravishda dastur kodini yaratishni boshlaydi. Dasturchi loyihasini ishlashi mobaynida dastur kodini C++ tilining maxsus operatorlari bilan to’ldiradi. Ma’ruzada Borland C++ Builder 6 tizimida ishlash tavsifi keltirilgan bo’lib, bu dastur ham Windows amaliyot tizimining boshqa dasturlari kabi ishga tushiriladi: Пуск => Программы => Borland C++ Builder 6 => C++ Builder. Borland C++ Builder 6 oynasi ko’rinishi odatdagidan ancha boshqacharoq bo’lib, u o’z ichiga beshta oynani oladi: 1. Bosh oyna – C++ Builder 6 Project1; 2. Forma oynasi - Form1; 3. Ob'ekt xossalarini taxrirlash oynasi-Object Inspector; 4. Ob'ektlar ro’yxatini ko’rish oynasi - Object tree View; 5. Dastur kodlarini ta’rirlash oynasi - Unit.cpp. 6. Forma oynasining komponentalar to’plami. 7. Borland C++ Builder 6 kompilyatorini ishga tushirish 8. Borland C++ Builder 6 dasturlash muhiti. Sohaning ishchi oynasi. 9. Asosiy instrumentlaring vazifasi . Borland C++ Builder 6 oynasi ko’rinishi Download 261.71 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|