11-Мавзу: Бошқарув ҳисобининг назарий асослари

2. Бош бюджет, унинг таркиби ва тузиш тартиби

• Хўжалик юритувчи субъектларда бюджетлаштириш жараёни бош бюджетни тузишдан бошланади. Уни тузиш қуйидаги тўртта асосий босқичга ажратилади (1.-чизма):

Бюджетни бошқариш
Бюджетни тасдиқлаш
Қарорларни амалиётга жорий этиш тўғрисида
фармойишлар бериш
Таъминот, ишлаб чиқариш ва сотиш жараёнлари
Бюджетни ишлаб чиқиш:
- муаммони кун тартибига қўйилиши ва дастлабки ахборотларни тўплаш;
- иқтисодий таҳлил, ҳисоб-китоб ва уларнинг натижаларини умумлаштириш;
- лойиҳани баҳолаш.
Бюджетни тузиш
босқичлари
 
Қарорлар тайёрлаш
Корхона раҳбарияти
фаолияти
Қарорларқ қилиш
Бюджетни назорат қилиш
Олинган натижаларни
режа билан таққослаш

Операцион бюджетнинг асосий мақсади молиявий маблағларнинг тахминий манбалари ва улардан фойдаланиш йўналишларини белгилаб беришдир. Корхонанинг операцион бюджетида даромадлар ва харажатлар миқдор ҳамда қиймат кўринишида ифодаланади. Операцион бюджетни тузишда қуйидаги бюджетлардан фойдаланилади:

Ишлаб чиқариш бюджети;
Товар-моддий захиралар ва асосий воситаларни сотиб олиш бюджети;
Давр харажатлари бюджети:
сотиш харажатлари бюджети;
маъмурий харажатлар бюджети.
Тайёр маҳсулотлар захиралари бюджети;

3. Бошқарув қарорлари ва уларни қабул қилиш босқичлари

• Стратегик бошқарув қарорлари корхонанинг олдига қўйган мақсадига эришишида муҳим аҳамиятга эга ҳисобланади. Мазкур қарорлар корхона раҳбарияти томонидан истиқболли ривожлантириш дастурларини амалга ошириш мақсадида қабул қилинади.
• Бозор иқтисодиёти шароитида корхоналарда қабул қилинадиган бошқарув қарорларига бир қанча талаблар қўйилади. Бу талаблар бошқарув қарорларининг ишончлилигини таъминлаш ва иқтисодий самарадорлигини ошириш зарурати билан изоҳланади.

Бошқарув қарорларини қабул қилиш жараёнига қуйидаги талаблар қўйилади:
аниқ йўналишга эга бўлиши ва корхона манфаатларини тўлиқ ифода этиши.
илмий-амалий жиҳатдан асосланиши.
аниқ муддатларда қабул қилиниши
тезкор бўлиши.
юқори иқтисодий самарадорликка эга бўлиши.