11-Mavzu. Quyi Amudaryo iqtisodiy rayoni Reja

Mintaqa iqtisodiyoti, uning tarmoqlari va hududiy tarkibi.Mintaqa iqtisodiyoti 
agrar-industrial yo’nalishi bilan tavsiflanadi. Jami sanoat mahsulotining 94-95 foizi, 
qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishining 98-99 foizi nodavlat sektoriga to’g’ri keladi. 
Yalpi hududiy mahsulotning 9,6 foizi sanoat ishlab chiqarishida, 24,4 % qishloq 
xo’jaligida, 8,3 foizi qurilishda yaratilgan. YaHMning 2/3 qismi kichik biznes 
ulushiga tushadi. Bu sohada iqtisodiyotda bandlarning 70,0 foizi xizmat qiladi, 
ularning 2/3 qismiga yaqini xususiy sektorda ishlaydiganlardan iborat. Kichik biznes 
sub’ektlari jami sanoat ishlab chiqarishning 23,0, qishloq xo’jalik mahsulotining 
95,1 foizini ta’minlaydi. Qurilishda ushbu sektorning hissasi 64,9 %, chakana 
savdoda 45,2 % va nullik xizmatlarda 44,2 %. So’nggi yillarda respublikamizda 
bozor infratuzilmasini shakllantirish, qo’lay investitsiya makonini yaratish, 
geoekologik holatni sog’lomlashtirishga katta ahamiyat berilmokda. Eng avvalo, 
yoqilg’i sanoatiga, ayniqsa, neft-gaz zahiralarini qidirishga katta xajmda xorijiy 
investitsiyalar kiritilgan.
Sanoati. QR sanoati yalpi hududiy mahsulotning 9,6 foizini beradi. Sanoat 
majmuida qurilish materiallari, yengil, oziq-ovqat va yoqilg’i sanoati kabilar 
nisbatan yaxshi rivojlangan. Yoqilg’i sanoati QR yalpi sanoat mahsulotining 11,6 
%ni, yengil sanoat - 31,6 %, oziq-ovqat- 20,2 %, un-yorma, va omixta yem ishlab 
chiqarish sanoati 8,8 foizini
ta’minlaydi. Bulardan tashqari, kimyo (10 %), qurilish materiallari sanoati ham 
rivojlanib bormoqda. Keyingi yillarda bu yerda, ya’ni Qo’ng’irot tumanida 
respublikamiz uchun nihoyatda zarur bo’lgan soda ishlab chiqaruvchi zamonaviy 
korxona qurildi. Ushbu zavod mahsuloti Hozirgi kunda xorijiy mamlakatlarga ham 
eksport kilinmokda. Shu bilan birga, kimyogarlar shaharchasi - Elobod ham barpo 
etildi. Ustyurtda (Surgil gaz koni aosida) respublikamizda ikkinchi gaz-kimyo 
majmuasi bunyod etilgan, Qorao’zak tumanida loyiha kuvvati 1 mln t. bo’lgan quyi 
Amudaryo mintaqasida J. Koreya sarmoyalarini jalb qilgan holda, yagona yirik 
sement zavodi barpo qilingan. 
2018-yil yakunlariga kura, mintaqada jami 10911,9mlrd so’mlik sanoat 
mahsuloti ishlab chiqarilgan.2017 yilga nisbatan sanoat mahsuloti ishlab chiqarish 

---

106,2foizga o’sgan. 2018yilda jami sanoat tarmoqlar tarkibida tog’-kon sanoati 
3,3foizni, qayta ishlash sanoati 90,2 foizni, mashina va uskunalarni ishlab 
chiqarish,ta’mirlash sohalariga 2,8, foizi,qolgan tarmoqlarga 3,7 foizi to’g’ri 
kelgan.
QRda shuningdek, 2018 yilda 8288,8 tonna ip kalava, 494,8ming kv.m 
gazlamalar, 389,8ming kv.m tayyor ip gazlama, 62,5ming juft chulki paypoq, 259,2 
tonna trikotaj mato, 1,4 ming juft poyabzal, 3855,9 mln kVt.soat elektrenergiya, 
191,6tonna qog’oz va karton, 142,5ming tonna portlandtsement, 104,2mln dona 
qurilish g’ishtlari ishlab chiqarilgan.
QR elektr energetikasi Taxiatosh IESiga asoslangan. Albatga, bu uncha katta 
bo’lmagan issiklik elektr stantsiyasi Quyi Amudaryo mintaqa iqtisodiyotini jadal 
rivojlantirish uchun yetarli emas. Shuningdek, qazib olinayotgan neft va gaz 
kondensati, tabiiy gaz miqdori ham kelajakda ko’payishi kerak (Ustyurt gaz shu’ba 
korxonasi). Mintaqa iqtisodiyotining istikbolda rivojlanishi Taxiatosh IES 
kuvvatlarini oshirish yoki mahalliy Yoqilg’i resurslari (gaz) asosida yangi elektr 
stantsiyani qurishni taqazo qiladi. 
Mashinasozlik, metallurgiya va o’rmon sanoati yaxshi rivojlanmagan. 
Mashinasozlik ko’proq qishloq xo’jaligi va yul qurilishi mashinalarini ta’mirlashga 
ixtisoslashgan. Ayni vaqtda, qurilish sanoati (ohak, marmar, g’isht ishlab chiqarish) 
birmuncha yuksalmokda. Ushbu tarmoqlarning rivojlanishi qishloq joylarda uy-joy 
va boshqa ob’ektlarning qurilishi bilan ham bog’liq.Yengil sanoat tarkibida 
to’qimachilik va paxta tozalash korxonalarining o’rni katta. Qoraqalpog’istonning 
qator shahar va tuman markazlarida xorijiy mamlakatlar bilan hamkorlikda 
to’qimachilik korxonalari qurilgan. Ular mahalliy xom ashyo asosida turli xil xalq 
iste’mol mollarini ishlab chiqarmoqda va bu aholi bandligini oshirishga ham ko’mak 
bermokda. Paxta yetishtiruvchi Beruniy, To’rtko’l, Amudaryo, Ellikqala, Xo’jayli 
va boshqa tuman markazlarida paxta tozalash zavodlari ishlab turibdi. 
Oziq-ovqat sanoatida, asosan, o’simlik yog’i (Xo’jayli, Nukus, Qo’ng’irot, 
Chimboy, Beruniy), konserva (Nukus) ishlab chiqarishi tovar ahamiyatiga ega. Don 
mahsulotlari va yemning ko’pchilik qismini «Qorao’zakdon» aktsionerlik jamiyati 
beradi, un sanoati korxonalari Beruniy, Chimboy, Turtko’lda joylashgan, Ellikqala 
tumanida yangi aroq
zavodi tashkil etilgan.
Sanoatning hududiy tarkibi o’ziga xos: taxminan 25,8 foiz sanoat mahsuloti 
Nukus shahriga, 6,5 foizi Taxiatosh shahriga to’g’ri keladi. Muynok, Xo’jayli, 
Beruniy, Ellikqala va Amudaryo tumanlarida ham sanoat ishlab chiqarishi 
birmuncha rivojlangan. Biroq Nukus, Qorao’zak, Taxtako’pir, Shumanoy 
tumanlarida bu soha rivojlanishi juda sust. Muynoq tumani QR jami sanoat 
mahsulotining 13,3 %, Xo’jayli -11,0 %, Beruniy 8,3 foizini beradi. Halk iste’mol 

---

mollari ishlab chiqarish geografiyasi ham shunga uxshash: bu borada Nukus va 
Taxiatosh shaharlari qatorida Xo’jayli, Beruniy, Qo’ng’irot tumanlari ajralib turadi.