11-Mavzu. Quyi Amudaryo iqtisodiy rayoni Reja
Download 493.71 Kb. Pdf ko'rish
|
11-MAVZU.O\'zbekiston geografiyasi.Ma\'ruza
|
Qishloq xo’jaligi. Agroiqtisodiyot tizimida paxta, sholi, go’sht, jun
mahsulotlarini ishlab chiqarish nisbatan rivojlangan. Mintaqaning qishloq xo’jaligini bunday sohalarga ixtisoslashuvi, asosan, uning agroiqlimiy shart- sharoitlariga bog’liq. 2018-yil yakunlariga kura, QR O’zbekiston Respublikasi qishloq xo’jalik mahsulotlarini 3,6 foizni bergan. qishloq xo’jaligi yalpi mahsuloti tarkibida dehqonchiliknipg ulushi 45,6%ni chorvachilik ulushi 54,4%ni tashkil etadi. Dehqonchilik va chorvachilik mahsulotlarining o’zaro nisbati turli yillarda ob- xavo sharoitiga qarab o’zgarib turadi. Ma’lumki, QR-si katta yer maydoniga ega, ammo suv tankisligi sababli bu tabiiy imkoniyatdan foydalanish darajasi past. Jami yer maydonining 32,3 foizidan qishloq xo’jaligida foydalaniladi, xolos. O’z navbatida, sug’oriladigan yerlar qishloq xo’jaligida foydalaniladigan umumiy yerlarning bor-yugi 9,2 foizini tashkil qiladi (lekin miqdor jihatdan respublikamizda oldingi o’rinlarda turadi-480 ming ga). Jami qishloq xo’jaligida foydalaniladigan yerlarning 8,1 foizini ekin maydonlari va 91,2 foizini pichanzor va yaylovlar egallaydi Qishloq tumanlari miqyosida sug’oriladigan yerlar Amudaryo, Qonliko’l, Xo’jayli, Ellikqala va Nukus tumanlarida ko’proq. Ularning eng oz miqdori yoki ulushi Qorao’zak, Muynoq, Taxtako’pir, Turtko’l tumanlariga mos keladi. Qishloq xo’jaligida yetishtiriladigan mahsulotlarning 60,0 foizi dehqon xo’jaliklarida, qolgan 40,2 foizi fermer xo’jaliklarida yaratiladi. 2018-yilda qishloq xo’jalik ekinlarining umumiy maydoni 232,2 ming gektarpi tashkil etib, shundan 85 ming gektari donli ekinlar 88,6 ming gektari paxta bilan band bo’lgan. 2018-yil yakunlari bo’yicha, barcha toifadagi xo’jaliklarda 246,8 ming tonna don,169,0 ming tonna bug’doy , 159,9 ming tonna paxta, 70,3 ming tonna kartoshka, 253,0 ming tonna sabzavot, 134,4 ming tonna poliz mahsulotlari, 49,4 ming tonna mevalar, 7,6 ming tonna uzum yetishtirilgan. Biroq ta’kidlash joizki, bu yerda agroiqtisodiyot tizimining hosildorligi past. Mintaqa Xorazm viloyati bilan birgalikda O’zbekistonning asosiy sholi yetishtiradigan rayon hisoblanadi (Qoraqalpog’istonda 100 ming tonna atrofida). Qoraqalpog’iston nafaqat O’zbekistonda, balki butun jahonda ham paxta yetishtiradigan eng shimoliy hudud sanaladi. Qoraqalpog’istonda yaylov chorvachiligi rivojlangan, yem-hashakdan asosan beda yetishtiriladi. Umuman, beda yetishtirish bu yerda katta va an’anaviy ahamiyatga ega. Sobiq Ittifok davrida Chimboy o’zining bedachiligi bilan mashhur bo’lgan. 2019-yil 1-yanvar holatiga kura, Qoraqalpog’istonda 12814,1 ming bosh yirik shoxli qoramol, 4626,0 bosh sigirlar, 21580,5 ming bosh qo’y va echkilar boqilgan. 2018-yilda 2430,5 ming tonna go’sht (tirik vaznda), 10466,4 ming t sut 7459,3 mln. dona tuxum, olingan. Qishloq xo’jaligi sohasi bo’yicha Ellikqala, Beruniy, To’rtko’l va Amudaryo tumanlari oldinda. Ellikqala tumani 14,1 %, To’rtko’l - 13,5 % , Beruniy - 14,2 %, Amudaryo - 13,1 % Qoraqalpog’iston agrar soha mahsulotini tayyorlab beradi. Ayni vaqtda, Mo’ynoq tumanida makroiqtisodiyotning bu tarmog’i sust rivojlangan. G’alla yetishtirish Ellikqala, To’rtko’l va Amudaryo tumanida yaxshi yulga quyilgan. Bu uch tuman hissasiga QRda olingan boshoqli don hosilining 40,1 foizi to’g’ri keladi. Paxtachilikka esa, asosan, suv bilan yaxshi ta’minlangan janubiy rayonlar ixtisoslashgan. Sabzavot mahsulotlari hosili bo’yicha Nukus (Nukus aglomeratsiyasi doirasida) hamda Amudaryo, Beruniy, To’rtko’l va Ellikqala tumanlari yetakchi. Birgina Nukus tumaniga QRda olingan sabzavotning 28,4 foizi to’g’ri keladi. Kartoshka ham asosan Amudaryo tumanida ko’proq ekiladi. Chorvachilik sohasida, yirik shoxli qoramollar soniga kura Beruniy, To’rtko’l, Amudaryo, Ellikqala tumanlari oldinda turadi. Qo’y va echkilar soni bo’yicha esa Qorao’zak, Ko’ng’irot, Taxtako’pir, To’rtko’l, Ellikqala tumanlari ajralib turadi. Qoraqalpog’istonda ijtimoiy sohalar ham rivojlanib bormoqda. Ushbu muammo Orolbuyi mintaqasidagi ekologik vaziyatni yaxshilash mintaqaviy dasturi doirasida hal etilib borilmokda. Download 493.71 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|