11-mavzu: Suv ta’minotining yopiq va ochik tizimlari

5- rasm. Sanitar texnik kabina jihozlari. 1-sovik suv stoyagi, Issik suv stoyagi, 4 kanalizaцiya stoyagi.
Gidravlik hisoblash maksimal xolat uchun bajariladi.
Hisobiy uchastkalardan oqib o‘tayotgan suv sarfi:
Q_i=5•q₀•_I; l/sek (1)
bu erda: q_i- hisobiy uchastkalardan oqib o‘tayotgan suvning maksimal miqdori. _i- uchastkalardagi jihozlar soniga va ularning ishlash ehtimolidan kelib chiqib jadvaldan olinadigan kattalik. q₀-bir sanitar-texnik jihozga to‘g‘ri kelayotgan va jadvallardan olinadigan suv sarfi. l/sek
Bino uchun umumiy suv sarfi hisobiy uchastkalar bo‘yicha suv sarflari algebraik yig‘indisiga teng bo‘ladi va bu kattalik
q_umum= (2)
suv sarfini o‘lchash asbobidan o‘tayotgan suv miqdoriga teng.
Hisobiy uchastkalardagi suv quvuri diametri analitik usul bo‘yicha qo‘yidagi
mm (3)
tenglama yordamida aniqlanadi, bu erda:
v_i- Hisobiy uchastkalarda okayotgan suvning optimal tezligi 0,92,5 m/s bo‘lib, magistrallarda va stoeklarda 1,52,0 m/s, jihozlarga ulanuvchi trubalarda 2,5 m/s gacha olinadi. Eng optimal tezlik 0,91,5 m/s oraligida bo‘lishi mumkin.
Diametr tanlashda qulay bo‘lgani uchun ko‘pincha jadvallardan foydalaniladi. Jadvallarda suv sarfi, optimal tezlik, 1 m truba uzunligiga to‘g‘ri keladigan solishtirma bosim miqdori va truba diametri oralaridagi boglanish ko‘rsatilgan bo‘lib, suv sarfi va tezlik orqali diametr tanlanadi.
Ma’lumki suv ta’minoti tizimida bo‘lishi kerak bo‘lgan bosim
qo‘yidagicha aniqlanadi:
h=h_iod=h_il=h_im=h_vod=h_ish m (4)
bu erda: h_iod-eng yuqori joylashgan jihozning geodezik balandligi, m; h_il-uchastkalarda truba uzunligi bo‘ylab yo‘qolgan bosim miqdori algebraik yig‘indisi, m; h_im- joylarda yo‘qolgan bosim miqdorlari algebraik yig‘indisi, m; h_vod-o‘lchash asbobi (vodomer) yo‘qolayotgan bosim miqdori, m; h_ish- jadvaldan sanitar-texnik jihozlar turiga qarab olinadigan ko‘shimcha ishchi bosim, m.
4-tenglamaga kiruvchi h_il, h_im yaoni trubaning uzunligi bo‘yicha va joylardagi mahalliy bosim yo‘qolishi analitik usuldan yoki jadvaldan foydalanib topilishi mumkin.
Analitik usul bilan qo‘yidagi tenglamalar orqali topiladi:
m (5)
m (6)
bu erda: -trubaning ishqalanish koefisienti;
l_i, d_i, v_i – hisobiy uchastka uzunligi, diametri va shu uchastkada suvning oqish tezligi;
-mahalliy ishqalanish koefisienti;
g=9,81 m/sek² – erkin tushish tezlanishi.
Ishqalanish koefisientlari  va  ni aniqlash uchun analitik, grafik usullardan foydalanish mumkin bo‘lib, kurs ishini bajarishda =0,020,03 deb qabul qilinsa xato qilinmagan bo‘ladi. Kurs ishini bajarishda h_im va h_il larning qiymatini jadvaldan olish mumkin va h_im=0,3 deb olinadi.
Suv sarfini o‘lchash asbobida (vodomer) yo‘qolayotgan bosim miqdori:
h_vod=S•q² (7)
bu erda: S-vodomer karshiligi, m s²/l², jadvaldan olinadi.
q-bino uchun suv sarfi, l/s
4-tenglama bo‘yicha aniqlangan bosim (h) miqdori va berilgan mavjud bosim (h_sv) o‘zaro takkoslanadi:
h=h_sv (8)
Agar (8) tenglik bajarilsa hisob tugaydi, agar h>h_sv bo‘lsa nasos tanlash kerak bo‘ladi. Bunda nasos markasi jadvaldan olinadi va suv ta’minoti aksonometriyasiga o‘zgartirish kiritiladi.
h_nas=h - h_sv (9)
Suv ta’minoti tarmoqlari gidravlik hisobi natijalari jadval shaklida keltiriladi.
Takrorlash uchun savollar.
1. Suv ta’minlash tizimi loyihalanganda nimaga e’tibor qilinadi?
2.Aholi turar-joylarida suv ta’minoti tizimini qanday loyihalanganda?
3. Suv ta’minlash loyihasi uchun qanday ma’lumotlar zarur?