11-Mavzu: Tarbiya darslarida o’quvchini o’z ustida ishlash jarayoni

U.G.Shuls faraziga ko’ra o’z-o’zini tarbiyalash programmasi (dasturi):
1) Bir kunlik yoki xaftalik ish rejasini tuzish, uni bajarish;
2) Umidsizlikka tushmaslik, kamchiliklarni bartaraf etish;
3) O’ziga, muvaffaqiyatga ishonish;
«Men o’zimga ishonaman», «Men buni qilishni xohlayman», «Men qila olaman» kabi o’z-o’zini ishontirish formulasini qo’llash.
O’zini tarbiyalash:

1. 
   Jiddiy, uylab ish kurish;
   
2. 
   Ma`ruza, seminar darslarida e`tiborsizlikka berilmaslik;
   
3. 
   «Men diqqat bilan eshityapman», «Mening diqqat e`tiborimda» formulasini qo’llash.
   
4. 
   O’z-o’ziga buyruq berish. «Pedagog fikrini kuzatib borish lozim».
   
5. 
   O’ziga-o’zi xisobot berish, kun yoki hafta yakunini qilish.
   

O’zini tutish: (tashki ko’rinish mdaniyati).
a) tug’ri.
b) tug’ri, erkin o’tirish.
v) yigilgan, ishchan holat.
Pedagogik muloqot madaniyati.
Muloqot jarayonida bosiq, samimiylik kayfiyatida bo’lish.
a) suxbatdoshni eshitish madaniyati.
b) savollar bera olish.
v) suxbatdoshni fikrini eshitish va tahlil qila olish.
g) boshqalar bilan ilk munosabatni o’rnatish malakasi.
d) boshqalarni tushunish malakasi.
y) vaziyat jarayonida anglay bilish malakasi.
Ko’z orqali aloqa o’rnatishga xarakat qilish.
a) siz auditoriyaga qarab dars olib boryapsizmi?
b) eshituvchilarning holatini, ta`sirchanligini anglash, ko’ra bilish.
O’z muloqoti, hikoyasi bilan qiziqtira olishning xususiyatlari:
a) Auditoriyada erkin ma`ruza o’qish yoki ta`lim mazmunini konspekt yordamisiz bayon eta olish xususiyati.
b) tashki ko’rinishining samimiy muloqatga hozirligini ifodalay olish holati.
v) O’zining munosabatini voqelikda aks ettirish.
Xulosa, ma`lumki, jamiyat taraqqiyotida ta`lim-tarbiya, uning mazmunini, maqsad vazifalari muhim ahamiyat kasb etadi. Har bir tuzim ijtimoiy-iqtisodiy siyosiy taraqqiyot o’z yo’nalishini belgilashda yosh avtorga nimani o’qitish kerak? Qanday o’qitish lozim? Kimlar o’qitishi kerak? Kabi savollar jamiyat oldidagi ko’ndalang quyiladigan savollarga javob izlab kelingan. Mazkur savollarga javob topish, ya`ni ta`limni yangilash, uning tizimini, mazmunini qayta ko’rish, yangi holatga yo’naltirish Respublikamizning ustivor yo’nalishlaridan biridir. Albatta, bu yo’nalish keng qamrovli, bosqichma-bosqich ravishda amalga oshiruvchi jarayondir.
Yoshlarda mustaqil ravishda bilim olish va uni hayotga qo’llash ko’nikmalarini hosil qilish, axloq va odobni yaxshilash zarurati talabalik davrida shakllanadi.
Yoshlarni talaba bo’lganiga qadar ota-onasi, maktab o’qituvchilari, qarindosh-urug’i, mahalla-ko’y nazorat qilib borsa, talaba bo’lgandan keyin bu nazorat susayib ketadi. Bu holatni talabaning o’zi anglab yetishi lozim, shundan keyin boshqaruv nazariyasining asosiy tamoyili, tushuncha va qoidalarini egallagan holda o’zini-o’zi tarbiyalay boshlashi kerak.
Adabiyotlar:

1. 
   N.N.Azizxodjayeva. Ped.texnologiya va ped maxxorat. Toshkent, 2004 yil.
   
2. 
   Tarbiyaviy ish metodikasi. L.I. Ruvinskiy T, 1991.
   
3. 
   M.Pirmuxammedova. pedagogik maxorat asoslari. T., 2001 yil (ma`ruza matni).
   
4. 
   G.Sultonova. Pedagogik maxorat. (ma`ruza matni). Tosh, 2001 y.
   
5. 
   Xalq ta`limi. 2003 yil. № 2 son.
   

www.ziyonet.uz