1`2-amaliy ish Mavzu: Bir qiymatli o‘rniga qo‘yishga asoslangan shifrlar tahlili

^1`2-amaliy ish

Mavzu: Bir qiymatli o‘rniga qo‘yishga asoslangan shifrlar tahlili

Ishdan maqsad: Bir va ko‘p qiymatli, o‘rin almashtirish, o‘rniga qo‘yish haqidagi nazariy va amaliy bilim ko‘nikmalarni shakllantirish.

O‘rniga qo‘yish usullarining chastotalar usuli
1	YMNXHTZWXJFNRXYTUWTANIJDTZBNYMIJYFNQJIPSTBQJILJTKNRUTWYFSYYJHMSTQTLNJXFSIFUUQNH
2	FYNTSYMFYFWJZXJINSYMJNSYJWSJYIZJYTYMJGWTFISFYZWJTKYMNXKNJQIYMJHTZWXJHTAJWXTSQDX
3	JQJHYJIYTUNHXKTHZXXNSLKNWXYTSXTRJFIAFSHJIYTUNHXNSNSYJWSJYYJHMSTQTLNJXJLBNWJQJXX
4	QFSXRTGNQJNSYJWSJYRZQYNHFXYFSIYMJSFXJQJHYNTSTKHZWWJSYFSISJCYLJSJWFYNTSFUUQNHFYN
5	TSXFSIXJWANHJXJLUUNUYAATNUDTZBNQQQJFWSMTBYMJNSYJWSJYBTWPXFSIMTBXJWANHJXFSIFUUQN
6	HFYNTSXFWJUWTANIJIYTZXJWXTKYMJNSYJWSJYYMNXPSTBQJILJBNQQMJQUDTZ
7	CRYPTOGRAPHY IS BOTH AN ART AND A SCIENCE. AS A SCIENCE IT RELIES HEAVILY
8	ON MATHEMATICS, COMPUTER SCIENCE AND ENGINEERING. CRYPTOGRAPHY IS
9	THE SCIENCE OF DEVELOPING SECRET CODES. CRYPTANALYSIS IS THE SCIENCE OF
10	BREAKING CRYPTOSYSTEMS. THE WHOLE SUBJECT IS CALLED CRYPTOLOGY
11	THISCOURSEAIMSTOPROVIDEYOUWITHDETAILEDKNOWLEDGEOFIMPORTANTTECHNOLOGIESANDAPPLIC
12	ATIONTHATAREUSEDINTHEINTERNETDUETOTHEBROADNATUREOFTHISFIELDTHECOURSECOVERSONLYS
13	ELECTEDTOPICSFOCUSSINGFIRSTONSOMEADVANCEDTOPICSININTERNETTECHNOLOGIESEGWIRELESS
14	LANSMOBILEINTERNETMULTICASTANDTHENASELECTIONOFCURRENTANDNEXTGENERATIONAPPLICATI
15	ONSANDSERVICESEGPPIPTVVOIPYOUWILLLEARNHOWTHEINTERNETWORKSANDHOWSERVICESANDAPPLI
16	CATIONSAREPROVIDEDTOUSERSOFTHEINTERNETTHISKNOWLEDGEWILLHELPYOUINTHEDESIGNANDMAN
17	AGEMENTOFCOMPUTERNETWORKSASWELLASDEVELOPMENTANDEXECUTIONOFINTERNETAPPLICATIONS

A	B	C	D	E	F	G	H	I	J	K	L	M	N	O	P	Q	R	S	T	U	V	W	X	Y	Z
0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25

Harf	Soni		Harf	Chastotasi
E	21912		E	12.02
T	16587		T	9.10
A	14810		A	8.12
O	14003		O	7.68
I	13318		I	7.31
N	12666		N	6.95
S	11450		S	6.28
R	10977		R	6.02
H	10795		H	5.92
D	7874		D	4.32
L	7253		L	3.98
U	5246		U	2.88
C	4943		C	2.71
M	4761		M	2.61
F	4200		F	2.30
Y	3853		Y	2.11
W	3819		W	2.09
G	3693		G	2.03
P	3316		P	1.82
B	2715		B	1.49
V	2019		V	1.11
K	1257		K	0.69
X	315		X	0.17
Q	205		Q	0.11
J	188		J	0.10
Z	128		Z	0.07

17-variant

A=6 G=1 E=12 M=3 N=8 T=8 O=7 F=2 C=3 P=4 U=2 R=3 W=2 K=1 S=4 L=4 V=1 X=1 I=4

ORENTTASNISNSRIIRRI

Nazorat savollari

1. 
   O‘rin almashtirish shifrlarining umumiy mohiyati keltiring.
   
2. 
   O‘rniga qo‘yish shifrlarining umumiy mohiyati keltiring.
   

Bir alfavitli va ko‘p alfavitli shifrlash algoritmlarining farqi nimadan iborat?

1. Agar shifrlash jarayonida biror akslantirish orqali ochiq ma’lumot alifbosi belgilarining o‘rinlari almashtirilsa, bunday shifrlash algoritmi o‘rin almashtirishga asoslangan shifrlash sinfiga kiradi. O‘rin almashtirishga asoslangan shifrlash algoritmlarida ochiq ma’lumotni tashkil etuvchi alifbo belgilarining ma’nosi shifrma’lumotda ham o‘zgarmasdan qoladi. O‘rniga qo‘yishga asoslangan shifrlash algoritmlarida shifrma’lumotni tashkil etuvchi alifbo belgilari ma’nosi ochiq ma’lumotni tashkil etuvchi alifbo belgilarining ma’nosi bilan bir xil bo‘lmaydi.

2. Agar shifrlash jarayonida biror akslantirish orqali ochiq ma’lumot alifbosi belgilari shifrma’lumot alifbosi belgilariga almashtirilsa, bunday akslantirishga asoslangan shifrlash algoritmi o‘rniga qo‘yishga asoslangan shifrlash sinfiga kiradi. O‘rin almashtirishga asoslangan shifrlash algoritmlarida ochiq ma’lumotni tashkil etuvchi alifbo belgilarining ma’nosi shifrma’lumotda ham o‘zgarmasdan qoladi. O‘rniga qo‘yishga asoslangan shifrlash algoritmlarida shifrma’lumotni tashkil etuvchi alifbo belgilari ma’nosi ochiq ma’lumotni tashkil etuvchi alifbo belgilarining ma’nosi bilan bir xil bo‘lmaydi. Shifrlash jarayonida o‘rniga qo‘yish va o‘rin almashtirish akslantirishlarining kombinasiyalaridan birgalikda foydalanilsa, bunday shifrlash algoritmi kompozision shifrlash sinfiga kiradi. Umuman olganda, o‘rniga qo‘yishga asoslangan shifrlash algoritmlari akslantirishlarining matematik modellari ko‘p qiymatli funksiyalar bilan ifodalansada, amalda bir qiymatli (teskarisi mavjud bo‘lgan, qaytar) funksiyalar bilan ifodalanuvchi akslantirishlarni qo‘llash qulaylik tug’diradi.

3. Shifrlash jarayonida ochiq ma’lumot alifbosining biror alohida olingan ai

belgisi har doim shifrma’lumot alifbosining biror fiksirlangan b j belgisiga almashtirilsa, bunday shifrlash algoritmi bir alifboli shifrlash sinfiga kiradi. Agar shifrlash jarayonining har xil bosqichlarida ochiq ma’lumot alifbosining biror alohida olingan ai belgisi shifrma’lumot alifbosining har xil b j , bl , ..., bt belgilariga almashtirilsa, bunday shifrlash algoritmi ko‘p alifboli shifrlash sinfiga kiradi.O‘rniga qo‘yishga asoslangan shifrlash algoritmlari, ularning asosini tashkil etuvchi akslantirishning bir qiymatli yoki ko‘p qiymatligiga ko‘ra, bir qiymatli va ko‘p qiymatli sinflarga bo‘linadi. Agar o‘rniga qo‘yishga asoslangan shifrlash algoritmida ochiq ma’lumot alifbosi belgilarining har biriga shifrma’lumot alifbosining bitta belgisi mos qo‘yilsa, bunday algoritm bir qiymatli o‘rniga qo‘yishga asoslangan shifrlash algoritmi sinfiga kiradi.