13- амалий машғулот. Бутун бино совуқ сув тизими учун талаб килинган сув босими йиғиндиси. Совуқ сув системалари ва схемалари

13- Амалий машғулот. Бутун бино совуқ сув тизими учун талаб килинган сув босими йиғиндиси. Совуқ сув системалари ва схемалари.
Сув таъминоти тизими лойиҳалаштириладиган объектларда асосий истеъмолчилар 4 турга ажратилади:

1. 
   Аҳоли хўжалик-ичимлик мақсадида;
   
2. 
   Саноат ва хизмат кўрсатиш корхонари, ишлаб чиқариш ва ишчиларнинг ичимлик-хўжалик мақсадларида;
   
3. 
   Ободонлаштириш, дарахт ва гулзорларни суғориш ва кўчаларга сув сепиш мақсадида;
   
4. 
   Ўт ўчириш, эҳтимоли мавжуд бўлган ёнғинларни ўчириш мақсадида.
   

Демак, сув тарқатиш тармоғи бир вақтнинг узида юқоридаги барча истеъмолчилар талабларини қондириши ва куннинг ихтиёрий вақтида сув беришнинг узлюксизлиги бўйича ишончлиликни таъминланиши шарт. Кўрсатиб утилган истеъмолчилардан хозирча фақат биттаси, яъни ёнғинни ўчириш сув сарфларини аниқлаш кўриб чиқилди. Қуйида колган уч итеъмолчи талаблари, уларнинг сув сарфларини аниқлаш урганилади.
Шаҳарнинг бош режасига асосан алоҳида ҳар бир туман учун (2–3 туман) турар жой кўчалар ва дарахт гулзор майдонларидан иборат умумий майдонлари аниқланади. ҚМваҚ талабларига кўра аҳолининг яшаш фаравонлигини таъминлаш мақсадида, шаҳар жойларида аҳоли яшаш кварталлари майдонига нисбатан кўчалар ва кўкаламзорлаштирилган майдонлар (дарахт ва гулзорлар) мос ҳолда 12 % ва 17 % ташқил этиши керак. Демак, сув сарфини аниқлаш учун бош режа асосида барча майдонлар юзаси ҳисобланади.
Шаҳарнинг бош режасига асосан алоҳида ҳар бир туман учун (2–3 туман) турар жой кўчалар, дарахт ва гулзор майдонларидан иборат умумий майдонлари аниқланади Ҳар бир шахарда яшайдиган ахолилар сонини топиш учун, шу шахарлардаги кварталлар майдонини берилган ҳар бир гектарга тўғри келадиган аҳоли зичлигига кўпайтирамиз.
Н=с*Ф, (11)
Хисобли сув сарфи максимал холат учун олиниши керак. Бу микдор истеъмолчини турига караб хисобланади.
Хисобли кеча - кундузлик сув сарфи (йиллик уртача):
Қ_{уртача. кун}= м³/кун (12)
қ_м- сув истеъмоли меъёри, КМваК 2.04.02-96 нинг жадвалидан олинди.
Н – хисобли ахоли сони.
Қ_{мах.кун}=К_{мах.кун}Қ_{уртача. кун} (13) Қ_{мин.кун}=К_{мин.кун}Қ_{уртача. кун} (14)
К_{мах.кун}=1,11,3, К_{мин.кун}=0,70,9 –максимал ва минимал кеча - кундузлик сув истеъмоли нотекислик коеффитсиентлари булиб, корхонанинг ишлаш тартиби, ахоли яшаш шароити ва сув истеъмоли тартибига боглик.
Хисобли соатлик сув сарфи:
қ_{мах.соат}= (15) қ_{мин.соат}= (16)
К_{мах.соат}, ва К_{мин.соат}- максимал ва минимал соатлик сув истеъмоли нотекислигини курсатувчи коеффитсиентлар булиб, куйидагича хисобланади.
К_{мах.соат}=_мах._мах. (17) К_{мин.соат}=_мин._мин. (18)
_мах.=1,21,4, _мин.0,40,6 биноларни жихозланганлик даражасига ва корхоналарни ишлаш тартибига боглик коеффитсиент;
_мах.= 14,5; _мин.0,011 шахар ахолиси сонига боглик коеффитсиент.
- ахоли турар – жойидаги ахоли сони инобатга олувчи коеффитсиент ва КМ ва К 2.04.02 – 97 нинг 1.8 чи жадвалидан олинади ва у куйида келтирилган.

Коеф фитси энт	Ахоли сони, минг киши
	0,1 гача	0,15	0,20	0,30	0,50	0,75	1,00	1,50	2,50	4,0	6,0	10,0	20,0	50,0	100,0	300,0	1000 юкори
	4,5	4,0	3,5	3,0	2,5	2,2	2,0	1,8	1,6	1,5	1,4	1,3	1,2	1,15	1,1	1,05	1,0
	0,01	0,01	0,02	0,03	0,05	0,07	0,1	0,1	0,1	0,2	0,25	0,4	0,5	0,6	0,7	0,85	1,0

Ички совуқ сув тармоқларида йўқолган босимни аниқлаш учун, қувурни узунлиги бўйича ишқаланиш учун йўқолган босимни ва арматура, ускуналарда маҳаллий қаршиликка учлаб йўқолган босимларни аниқлаш керак. (4).

Қувурни узунлиги бўйича ишқаланишга йўқолган босим қуйидаги ифода орқали топилади:
, м.
бу ерда: - қувурни узунлиги, м;
- қувурни гидравлик қаршилик курсатиш;
- қувурни секундлик сув сарфи, м/с;
- қувурларни нисбий қаршилиги;
- гидравлик нишаблик.
Қувурлардаги маҳаллий йўқолган босим қуйидаги ифода орқали топилади:
, м
бу ерда: совуқ сувни геометрик кўтарилиш баландлиги, м (вводни тупрогини сатҳидан тармоқни сув тарқатувчи жумрагини диктеющей нуқтасигача бўлган масофа);
- тармоқларнинг кириш қисмида (ввод) йўқолган босим , м;
- сув ўлчаш тугунидаги йўқолган босим, м;
- сув ўлчаш тугунидан ноқўлай (диктеющей) нуқтагача бўлган қувурда йўқолган босимларни йиғиндиси, м;
- маҳаллий қаршиликда йўқолган босимлар йиғиндиси, м; - эркин босим, м;