13- m avzu. D o m in a n t se p t a k k o r d L- §. S ep ta k k o rd. U n in g turlari va aylanm alari

^7
' 
D
7
akustik xususiyatlarini aks etadi.
Dominantseptakkord dissonans akkorddir. Uning pastki tovushi - ladning V-
pog'onasi, 
ya’ni 
Dominanta
C-dur
tovushning o ‘zi tonikaga intiladi,
D j ''......... kick?.............."■ ™ VII- pogonalari ham tonika
bilan tortilib turadi, IV- pog‘onasi 
kamaytirilgan kvintaning cho‘qqisi sifatida yechilish qoidasiga rioya qilib, pastga III- 
p og'ona (tonikaning tertsiya tovushi) ga o ‘tishni talab qiladi.
Shuning uchun, dominantseptakkord bevosita tonika akkordiga yechilishi
lozim: 
V -,V II-, II- pog‘o n a la r 
I-
93
tí 
^*ûuz 
^
pogonaga, 
IV- 
p o g ‘ona 
esa 
III- 
I
>7
■ 
T
p o g ‘onaga yechiladi.
Natijada prima tovushi uch marta 
kelgan, kvintasiz, y a ’ni to ‘Iiqsiz tonika uchtovushligi hosil bo‘ladi.
Dominantseptakkord uchta aylanmaga ega.
1) 
D om inatkvintsekstakkord - (D^^s) - 
akkordning tertsiyasidan (VII-) 
tuziladi, interval tarkibi - kich.3+kich.3+kat.2, primasi juftlantirilgan to'liq tonika 
uchtovushligiga yechiladi.
2) 
D om inatterskvartakkord- (D ^) - akkordning kvintasidan (II-) tuziladi, 
interval tarkibi - kich.3+ kat.2+ kat.3, 
yoyilgan to ii q tonika uchtovushligiga 
yechiladi,
3) 
D o m inatsekundakkord - (D
2
) - akkordning septimasidan (IV-) tuziladi, 
interval tarkibi - kat.2+ kat.3+ kich.3, primasi juftlantirilgan tonika sekstakkordiga 
yechiladi.

---

Dominantseptakkord aylanmalari tonikaga yechllganda prima tovushi, y a ’ni 
hiddagi V- pog‘ona o ‘z o ‘rnida qoladi, VII-, 11-, IV- pog‘onalar qoida bo‘yicha 
yechiladi.
C-dur
94 
ft. •'C ^z::ri
2
......... — —.
8
"
T 
D
43
a-m oU
^65
t 
""^3 
t
Asosiy tu sh u n c h a la r: 
septakkord, septakkord turlari, kvlntsekstakkord. 
(erskvartakkord, 
sekundakkord, 
dominantseptakkord, 
dominatkvintsekstakkord, 
dominattersk\’artakkord. dominatsekundakkord.
N a z o ra t savollari v a to p sh iriq lar:
1. 
Asosiy tushunchalarni ta ’riflab, har bir akkord haqida to ii q malumot 
bering (tuzilishi, yechilishi).
2. 
Berilgan tovushdan septakkordning to ‘rt xilini aylanmalari bilan tuzing 
va chaling.
3. 
Berilgan tonalliklarda dominantseptakkordni aylanmalari bilan tuzib, 
yechilishlarini ko'rsatib yozing, song chalib chiqing.
4. 
Berilgan tovushdan dominantseptakkordni aylanmalari bilan tuzing, 
ularni yechib, tonalliklarini aniqlang.
14- m avzu. Y E T A K C H I SEP T A K K O R D
l-§ . Y etakchi se p ta k k o rd tu rla ri.
Ladning VII, y a ’ni pastki yetakchi pog‘onasida tuziladigan septakkord 
ye ta k ch i septakkord deyiladi. Yetakchi septakkord ladning dominanta guruhiga 
mansubdir. Belgilanishi - D V H ,. Uni tashkil qiladigan pog‘onalar - V II, II, IV , VI. 
T ab iiy m a jo rd a yetakchi septakkordning chekka tovushlari kichik septimani hosil 
qiladi, uning asosida esa kamaytirilgan uchtovushlik joylashadi. Shuning uchun unga
67