13-mavzu: O’zbekiston va jahon hamjamiyati reja

13-MAVZU: O’ZBEKISTON VA JAHON HAMJAMIYATI
REJA.
1. O‘zbekistonning jahon hamjamiyati tomonidan tan olinishiva xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni yo’lga qo’yishi
2. O’zbekistonning xorijiy mamlakatlar bilan iqtisodiy-siyosiy aloqalarining yo‘lga qo‘yilishi.
3. O‘zbekistonning Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi va Markaziy Osiyo davlatlari bilan hamkorligi

3. 
   Faoltashqisiyosat: O‘zbekistonnningjahonhamjamiyatigatoboraintegratsiyalashuvivarivojlanishstartegiyasi.
   

Tayanch tushunchalar: Tashqi siyosat, BMT, MDH, SHHT, Yevropa Ittifoqi, Markaziy Osiyo, Integratsiya, Tashqi siyosiy faoliyat konsepsiyasi


1. O‘zbekistonning jahon hamjamiyati tomonidan tan olinishi va xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni yo’lga qo’yishi
Mustaqillikyillaridamamlakatimizchetdavlatlarvaxalqarotashkilotlarbilantenghuquqlilikasosidadiplomatik, savdo, iqtisodiy, madaniy, ijtimoiyhamkorlikqilishyo‘linitutdi. Xususan 2010 yilgachabo‘lgandavrdaO‘zbekistondunyoning 120 danortiqdavlatibilandiplomatikaloqalario‘rnatdi. Toshkentda 42 tadavlatelchixonasi, 1 taboshkonsulxona, 9 tafaxriykonsullik, 10 taxalqarotashkilotvakolatxonasi, 5 taxalqaromoliyaviytashkilotvakolatxonasi, 3 tasavdotashkilotivakolatxonalarifaoliyatyuritmoqda.
Engmuhimvoqealardanbiri 1992 yil 2 martdaO‘zbekistonxalqaromunosabatlarningto‘lahuquqlisub’ektisifatidaBirlashganMillatlar Tashkilotigaa’zobo‘ldi. 1993 yilBMT BoshAssambliyasining 48-sessiyasidaPrezidentI.A.Karimovma’ruzaqildilar. 1995 yilBMTning 50 yilligimunosabatibilanBoshAssambleyaningtantanaliyig‘ilishidaasosiye’tiborbutashkilotningfaoliyatiniyanadakengaytirishbilanbirqatorda, yanamintaqaviyxavfsizlikvabarqarorlik, ekstremizm, terrorizm, narkobiznesgaqarshikurashmasalalarigaqaratildi. SHubilanbirgaMarkaziyOsiyomintaqasixalqlariuchuno‘tadolzarbmasalaOrolmuammosiningko‘tarilishimuhimahamiyatkasbetdi.
SHubilanbirgaO‘zbekistonjahonjamoatchiliginitashvishgasolayotganxalqaromuammolardanbiribo‘lganterrorizm, uyushganjinoyatchilikkaqarshibirgalikdakurashish, diniyekstremizmmasalalarigao‘ze’tiboriniqaratdi. Davlatimizrahbario‘tganvaqtdavomidadunyoningko‘pginanotinchmintaqalarida, jumladan, Afg‘onistonhududidaildizotgandiniyaqidaparastlikvaterrorizmxavfidanjahonjamoatchiliginibirinchilardanbo‘libogohetdi. 1993 yilBirlashganMillatlarTashkilotiBoshAssambleyasining 48-sessiyasida, 1995 yil 2 martidaKopengagendagixalqarokonferensiyasidabuboradao‘ztakliflaribilanchiqdi.
1995 yil 15 sentyabrdaMarkaziyOsiyodaxavfsizlikvahamkorlikmasalalarigabag‘ishlanganToshkentseminarkengashida, 1995 yil 24 oktyabrdaBMTning 50 yilligigabag‘ishlanganmaxsustantanaliyig‘ilishda, 1999 yil 18 noyabrdaEXHTningIstanbulsammitida, 2000 yiliBMTBoshAssambleyasiningsammitidavaboshqanufuzlianjumanlardagichiqishlaridaO‘zbekistonrahbariI.A.KarimovAfg‘onistonningdahshatlivayronkorlikkuchigaegaxalqaroterrorizmo‘chog‘igaaylanibqolganidandunyojamoatchiliginiogohlantirdi. Buxatarningoldiniolishbo‘yichako‘plabamaliychoralarnitaklifqildi.
Birinchigaldaxalqaroterrorizmgaqarshikurashdabarchadavlatlarnibirlashishgada’vatetdi. Aynanushbug‘oyaningamaliynatijasio‘laroq 2001 yil 28 sentyabrdaBMT Xavfsizlikkengashidoirasidaterrorchilikkaqarshikurashqo‘mitasiningtashkiletilishibilanuamaldao‘zifodasinitopdi. Afg‘onistonmintaqavaxalqaroxavfsizligigaengkattaxavflarddanbiriekanliginita’kidlab, uzoqyilladanbuyonushbumasalayuzsidanilgarisurilibkelinayotgan6+2 dasturini 6+3 gaaylantirishtashabbusibilanchiqdi. UshbutashabbusiI. Karimovning 2008 yil 3-4 aprelkunlariNATOningBuxaristdagisamitidailgarisurildi.
O‘zbekistonRespublikasiNATOningkollektivxavfsizliknita’minlashgaqaratilgan «Tinchlikyo‘lidahamkorlik» loyihasini 1994 yilningiyulidaimzoladihamda 1995 yilningiyuloyidaushbudasturgaqo‘shildi. 1995-2001 yillarmobaynida «Tinchlikyo‘lidahamkorlik» dasturidoirasidao‘tkazilganharbiyo‘quvmashqlaridaO‘zbekistonQurolliKuchlaribo‘linmasiningtinchliknisaqlashkuchlario‘ndanortiqharbiyo‘quvmashqlaridaqatnashdilar.
O‘zbekistonPrezidentiI.A.Karimovning 1999 yil 23-25 aprelkunlariAQSHgahamdaNATOning 50 yilligigabag‘ishlabo‘tkazilgantadbirdaishtiroketishimamlakatimizningertangikuniuchunmuhimahamiyatkasbetdi. O‘zbekiston - NATOmunosabatlarigavauning «Tinchlikyo‘lidahamkorlik» dasturidahamkorlikqilish, buNATOgaa’zobo‘lishemas. O‘zbekiston - NATOmunosabatlariningaslmohiyatidavlatimizningxavfsizligivatinchliginita’minlash, qolaversamintaqadabarqarorlikniqarortoptirishuchunshart-sharoitniimkonqadarkengaytirishvamustahkamlashdaniboratekanliginita’kidlandi.
MustaqillikyillaridaO‘zbekistonning "Tinchlikyo‘lidahamkorlik" DasturidaishtirokiMarkaziyOsiyomintaqasidakollektivxavfsizlikvabarqarorlikningkengtiziminivujudgakeltirishnirejalashtirishdaO‘zbekistonningishtirokinikafolatladi. Prezidentimizta’biribilanaytganda, "NATObilanhamkorlikqilishharbiy-siyosiyvoqealardanxabardorbo‘libturish, buuyushmadoirasidaamalgaoshirilayotgantadqiqotlarvaishlanmalardanbahramandbo‘lishuchunimkonberadi". NATOBoshkotibi X.SolanavaAQSHningNATOdagidoimiyvakiliR.XanterningO‘zbekistongatashriflariO‘zbekistonvamazkurtashkiloto‘rtasidagitinchlikyo‘lidagisiyosatininghamohangekanliginihamko‘rsatdi.
1992 yil 26 fevraldaO‘zbekistonyanabirnufuzlitashkilotEXHT gaa’zobo‘ldi. SHubois 1994 yildanO‘zbekistonningEXHTdagivakolatxonasiVenada, 1995 yildanesaEXHTningMarkaziyOsiyomamlakatlaribilanaloqalaribo‘yichabyurosiToshkentdafaoliyatyuritmoqda. 1999 yildaushbubyurogaEXHTningmintaqadagimarkazimaqomberildi. Markazfaoliyatinazariyjihatdansiyosiy-harbiy, iqtisodiy-ekologikvainsonxuquqlarikabisohalardaO‘zbekistondaamalgaoshirilayotgantubislohotlarniqo‘llab-quvvatlashgaqaratilgan.
O‘zbekistonning 1996 yilLissabonSammitidaishtirokirespublikarahbariyatiningxavfsizlikdoirasigakiruvchiqarashlarinibayonetishgahamimkonberdi. AnjumandaO‘zbekistonxavfsizlikmuammosigadoiro‘zqarashlarinibayonetishhuquqigaegabo‘ldi. MarkaziyOsiyomintaqasiniyadroqurolidanxolizonadebe’lonqildi. 1999-yil 18-19-noyabrkunlarimazkurtashkilotgaa’zo 54 mamlakatrahbarlariuchun TurkiyaningIstambulshahridaOliydarajadagiuchrashuvdaPrezidentxalqaroterorrizmgaqarshimarkazinituzishtaklifibilanchiqdi.
1996 yilningboshlaridaO‘zbekistondaBritaniyaKengashibo‘liminingishboshlashihamkorliknimustahkamlashvakengaytarishyo‘lidagiyangiqadambo‘ldi. O‘zbekistonningNiderlandiya, Finlyandiya, Avstriya, Belgiya, SHveysariya, Italiya, Ispaniya, Gretsiya, Polsha, Vengriya, CHexiya, Slovakiya, Xorvatiya, BolgariyakabiEvropamamlakatlaribilansiyosiy, diplomatik, iqtisodiyvamadaniyaloqalario‘rnatildivakengayibbormoqda. SHveysariyaningAltendorfshahridaO‘zbekistonSavdouyiningochilishimuhimvoqeabo‘ldi. Bumaskanbugungikundasavdouyiginabo‘libqolmay, O‘zbekistonningEvropavajahondabiznesvasavdomarkazihisoblanadiganmamlakat - SHveysariyadagivakolatxonasigahamaylandi. 1995 yiloktyabrdaJenevada "O‘zbekistondaxususiylashtirish: hamkorlikuchunimkoniyatlar" mavzusidakonferensiyabo‘libo‘tdi. SHuyilnoyabroyidaesaLondondao‘tgan "O‘zbekistondabiznes" konferensiyasidaiqtisodiyislohotlarningxususiyatlarimuhokamaqilindi.
O‘zbekistonjahoniqtisodiyotidaintegratsiyalashishyo‘lidanborib, Jahonbanki, XalqaroValyutafondi, Xalqaromoliyakorporatsiyasi, Iqtisodiytaraqqiyotgako‘maklashuvtashkilotivaboshqamoliyaviy, iqtisodiytashkilotlargaa’zobo‘libkirdivaularbilanhamkorlikniyo‘lgaqo‘ydi. SHubilanbirgaO‘zbekistonBMT doirasidagiixtisoslashganmuassasalarJahonsog‘liqnisaqlashtashkiloti, XalqaroMehnattashkiloti, Jahonintellektualmulktashkiloti, BMT ningbolalarfondi, Xalqaropochtaittifoqi, Elektraloqasibo‘yichaxalqaroittifoq, Jahonmeteorologiyatashkiloti, Xalqaroolimpiyaqo‘mitasikabiyanabirqanchatashkilotlargaa’zobo‘ldi.
O‘zbekiston 2001 yilningiyunoyida«SHanxayxalqarohamkorliktashkiloti»gaa’zobo‘ldi. Unga Xitoy, Rossiya, Qozog‘iston, Qirg‘izstonva TojikistonRespublikalarihamdoimiya’zodirlar. Bugungikundaizchilfaoliyatko‘rsatayotganxalqarosiyosiy-iqtisodiytashkilotlarxaqidaso‘zyuritilganda, shubhasiz, birinchinavbatdaSHanxayHamkorlikTashkilotitilgaolinmoqda. Dastlab “SHanxaybeshligi” debnomlanganbutashkilotga 2001 yildaO‘zbekistonRespublikasia’zobo‘libqo‘shilgach, “SHanxayHamkorlikTashkiloti” debataladiganbo‘ldi. AynipaytdaungaRossiyaFederatsiyasi, XitoyXalqRespublikasi, O‘zbekiston, Qozog‘iston, TojikistonvaQirg‘izstonRespublikalarirasmana’zodirlar.
Tashkilotning “Terrorizm, separatizmvaekstremizmgaqarshikurashto‘g‘risidaSHanxaykonvensiyasi” imzolanganbo‘lib, 2002 yiliyulidaSankt-Peterburgdauyanadamustahkamlandi. 2003 yilmayoyidaMoskvaSHXTningtashkiliyorganlari, ramzlaritasdiqlanib, O‘zbekistonTashkilotiningyangiraisietibbelgilandi. 2003 yilsentyabrdaPekinda “SHHTgaa’zodavlatlarning 20 yilgamo‘ljallangansavdo-iqtisodiyhamkorlikdasturi” qabulqilinib, mahsulot, kapital, xizmatvatexnologiyalarerkinaylanishishartlaribelgilabolindi, SHHTningmoliyaviybyudjetiko‘rildi. 2004 yiliyundanTashkilotto‘laravishdaishgakirishdi. 2005 yiliyulidaOstonasammitidaMongoliya, Hindiston, PokistonvaEronkuzatuvchimaqomigaegabo‘ldi. 2010 yildaToshkentdao‘tkazilgannavbatdagianjumana’zodavlatlartashqisiyosatidamuhimvoqeabo‘ldi.
O‘zbekistonmustaqillikningdastlabkikunlaridaboshlabchetmamlakatlarbilantenghuquqlihamkorlikaloqalariniyo‘lgaqo‘ydi. Mustaqillikningdastlabkikunlaridane’tiboranmamlakatimizjahonhamjamiyatigakirishgaintilaboshladi. Jumladanmamlakatimizmustaqilliginibirinchibo‘libtanolganmamlakatbuTurkiyarespublikasiedi. 1991 yil 16-19 dekabrkunlariO‘zbekistondavlatdelegatsiyasiTurkiyadabo‘ldi. Safarchog‘idaO‘zbekistonRespublikasibilanTurkiyajumhuriyatio‘rtasidagidavlatlararomunosabatlarningasoslarivamaqsadlarito‘g‘risidashartnoma, konsullikvakolatxonalariniayirboshlashto‘g‘risidaProtokol, iqtisodiyvasavdosohasidagihamkorlikto‘g‘risidabitim, madaniyat, fan, ta’lim, sog‘liqnisaqlash, sportvaturizmsohasidagio‘zarohamkorlikto‘g‘risidabitim, transportvakommunikatsiyalarsohasidagihamkorlikto‘g‘risidabitim, axborotayirboshlash, televidenievaradioeshittirishbo‘yichahamkorlikqilishhaqidaprotokollarvaboshqahujjatlarimzolanadi.