14-mavzu. Logistik innovatsion tizim Reja

 
2 Innovatsion logistika va savdo xizmati 
Omborlar logistik tizimlarning muhim unsurlaridan biri bo‘lib hisoblanadilar. Zaxiralarni 
saqlash uchun maxsus jihozlangan joylarga bo‘lgan ob’ektiv zaruriyat moddiy oqim 
harakatining barcha bosqichlarida kuzatiladi. Turli xildagi omborlar ko‘pligini aynan shu bilan 
izohlash mumkin. 
Omborlarning o‘lchamlari ham har xil bo‘lishi mumkin: kichkina xonalardan to bir necha 
yuz ming kvadrat metr maydonga ega bo‘lgan gigant omborlargacha. 
Omborlar yuklarni joylash balandligi bo‘yicha ham farqlanadilar. Bir omborlarda yuklar 
odam bo‘yidan baland bo‘lmagan joyda saqlansa, ikkinchi bir omborlarda maxsus uskunalar 
yukni 24m balandlikga joylashtiradilar. 
Omborlar tuzilishi (konstruktsiyasi) ham turlicha bo‘lishi mumkin: ochiq va yopiq. 

---

Omborlarda, agarda lozim bo‘lsa, maxsus harorat, namlik va boshqa sharoitlar yaratilishi 
mumkin. Ombor bitta korxona tovarlarini saqlash uchun mo‘ljallangan bo‘lishi (individual 
foydalanish ombori) yoki lizing shartlarida yuridik yoki jismoniy shaxslarga ijaraga beriladigan 
bo‘lishi (jamoaviy foydalanish ombori) mumkin. 
SHuningdek omborlar, ombor operatsiyalarini mexanizatsiya darajasi bo‘yicha ham 
farqlanadilar: 
mexanizatsiya-lashtirilmagan, 
majmuaviy 
- 
mexanizatsiyalashtirilgan, 
avtomatlashtirilgan, avtomatik. 
Omborlarni moddiy oqimning umumiy harakat jarayonidagi joylashish belgisi bo‘yicha 
turkumlanishini mukammalroq ko‘rib chiqamiz (10.1 rasm). 
Omborlar turkumlanishining muhim belgisi bu yuklarni temir yo‘l yoki suv transporti 
orqali yetkazish va olib chiqish imkoniyatiga ega bo‘lishdir. Bunga muvofiq stantsiyalardagi 
yoki portlardagi omborlar (temir yo‘l stantsiyasi yoki port hududida joylashgan), relьsli 
omborlar (vagonlarni berish va olishga mo‘ljallangan relьslarga ega) va chuqurdagi omborlar 
mavjud. Yukni stantsiyadan yoki portdan chuqurdagi omborga olib borish uchun avtomobil 
transportidan foydalaniladi. 
10.1-rasm. Omborlarni joylashishi bo‘yicha turkumlanishi. 
Saqlanayotgan yukning assortimentiga qarab, maxsus omborlar, aralash va universal 
omborlar bo‘lishi mumkin. 
Ushbu belgi bo‘yicha omborlarni ikkita asosiy guruhga bo‘lish mumkin: 
1. Ishlab chiqarish – texnik maqsadlarga mo‘ljallangan mahsulotlar harakati uchastkasidagi 
omborlar; 
2. Xalq iste’moli mollari harakati uchastkasidagi omborlar. 
1 guruhga kiruvchi omborlar quyidagilar: 
- ishlab chiqaruvchi korxonalarning tayyor mahsulot omborlari; 
- ishlab chiqarish–texnik maqsadlarga mo‘ljallangan mahsulotlarni iste’mol qiluvchi 
korxonalarning xom-ashyo va birlamchi materiallar omborlari; 
Омборлар 
Ишлаб чиқариш-техник 
таъминлаш маҳсулотнинг 
харакатланиши 
участкасидаги омборлар 
Ҳалк истеъмолари 
маҳсулотнинг харакатланиши 
участкасидаги омборлар 
Х
ом
-аш
ё омбор
лари
Ма
ҳсу
лотн
ин
г 
айланм
а
со
ҳас
ида
ги
омборла
ри
Тай
ёр ма
ҳсулот
омборла
ри
И
шла
б чи
қариш
ж
ойлари
да
у
лг
ур
ж
и 
ф
ирм
а ом
борл
ари
И
стеъ
молч
и 
ж
ойл
арида 
улг
ур
ж
и фи
рма
омборла
ри

---

- ishlab chiqarish-texnik maqsadlarga mo‘ljallangan mahsulotlarni muomala sohasidagi 
omborlar. 
2 guruhga kiruvchi omborlar quyidagilar: 
- xalq iste’moli mollari bilan ulgurji savdo qiluvchi korxonalar omborlari: 
a) ushbu mahsulotlarni ishlab chiqarish joyida joylashgan; 
b) ushbu mahsulotlarni iste’mol joyida joylashgan. 
Moddiy oqimni turli korxonalar omborlaridan o‘tishining printsipial chizmasi 10.2 
rasmda keltirilgan.