14-Ámeliy jumis. Jer dúziw tusinigi oniń

14-Ámeliy jumis. JER DÚZIW TUSINIGI ONIŃ MAZMUNI HÁM WAZIYPALARI


1. Jer dúziw túsinigi hám onıń wazıypaları.
Jer dúziw túsinigi tómendegishe talqın etiw múmkin. Jer dúziw - bul sotsiallıq-ekonomikalıq protsess bolıp, jerden paydalanıw, onı qorǵaw shólkemlestiriw, jer iyelikleri hám jerden paydalanıwshılardı, arnawlı jer fondların shólkemlestiriw hám tártipke salıw, awıl xojalıq kárxanaları hám diyxan xojalıqları aymaqların shólkemlestiriw, tábiyiy landshaftların jaqsılaw hám maqul ekologiyalıq ortalıq jaratıw.
Biziń watanımızda jer dúziw quramalı hám hár qıylı túrdegi mámleket is-ilájları sisteması. Buǵan tómendegiler kiredi: 1) ekonomikalıq (joybar sheshimlerin islew hám ekonomikalıq tiykarlaw), huquqıy (huquqıy tiykarlaw, kelisiw, tastıyıqlaw), texnikalıq (kartalaw, maydanların esaplaw, joybarlaw texnikası, joybardı orınǵa kóshiriw) is-ilájlar; 2) háreket sisteması; 3) jer dúziw hújjetleri sisteması (jerden paydalanıw, qorǵaw boyınsha hár qıylı joybarlar hám sızılmalar, xojalıqlarara hám xojalıqlarda ishki jer dúziw).
Jer dúziwdiń ulıwma wazıypalarına xalıq xojalıǵınıń hámme tarmaqlarında jerden ratsional paydalanıwdı shólkemlestiriw, barqarar landshaftlar hám jerdi qorǵaw ushın sharayat jaratıw, jer hám onda jaylasqan óndiris qurallarınan birgeliqde paydalanıw zárúrligin esapqa alıp, óndirisdı aymaqlıq shólkemlestiriw kiredi.
Házirgi dáwirde jer dúziwdiń anıq wazıypalarına bolsa tómendegiler kiredi:

1. 
   jer iyeleri hám jerden paydalanıwshılardıń aqılǵa muwapıq sistemasın jaratıw onı qáliplestiriw;
   
2. 
   jer iyeleri, jerden paydalanıwshılar, ijarashılardıńxojalıq
   júritiwi hám rawajlanıwı ushın bir qıylı sharayat jaratıw;
   
3. 
   múlk etip, iyelik yaki paydalanıw huquqı menen berilgen jerlerden paydalanıw tártibi boyınsha usınıslar islep shıǵıw;
   
4. 
   jer salıǵı hám ijara haqın belgilew ushın maǵlıwmatlar tayarlaw;
   

Jer iyeleri hám jerden paydalanıwshılardıń jerleri qaytarıp alınǵanda, olar kóretuǵın zıyandı qaplaw;
9) jer dúziwde orınlarda belgilengen shegaralardıń qáwipsizligin
támiyinlew;
10) melioratsiya is-ilájları ótkeriwdiń keleshekdegi tiykarǵı baǵdarı.
11) awıl xojalıǵı óndirisǵa ratsioial shólkemlestiriw
ushın aymaqlıq sharayat jaratıw;
12) tábiyiy landshaftlardı jaqsılaw hám saqlaw, topıraq ónimdarlıǵın tiklew hám asırıw, buzılǵan jerlerdi tiklew, olardı eroziyadan, pataslanıwdan hám basqa jaman aqıbetlerden qorǵaw, hámde buzılǵan jerlerden paydalanılǵan belgilengen múddette toqtatıw (konservatsiyalaw) boyınsha is-ilájlar islep shıǵıw.
2. Jer dúziwdiń ekonomikalıq mánisi, xuquqıy tiykarları hám texnikası.
Jer dúziwdiń mánisi onıń ekonomikalıq mazmunınan kelip shıǵıp, jerden óndiris quralı hám sotsiallıq-ekonomikalıq baylanıslar deregi sıpatında paydalanıwdı shólkemlestiriw, aymaqtı óndiris talaplarına maslap dúziwden ibarat.
Jer dúziwdiń ekonomikalıq mazmunı aymaqlardı payda etiw túrleri hám elementleriniń (jer massiviniń maydanı, jaylasqan ornı, forması, jer túrleri quramı, shegaraları) sotsiallıq óndiris nátiyjeliligin asırıw hám onı shólkemlestiriw talaplarına, jerdi óndiris protsessi texnologiyasına hám onnan maqsetke muwapıq paydalanıw wazıypalarına tolıq maslasıwdan ibarat.
Jer dúziwdiń huquqıy tiykarı Respublika Konstitutsiyasına tiykarlanǵan jer nızamı esaplanadı. Onıń tiykarǵı dereklerin "Jer haqqındaǵı" nızam, "Jer kodeksi", Ministrler keńesiniń jerden paydalanıw hám jer dúziw haqqındaǵı qararları, kórsetpeleri hám Prezident pármanları shólkemlestiredi.
Jer dúziwdiń texnikalıq tiykarlarına onı plan-karta materialları menen támiyinlew, topografiya-geodeziya jumısların orınlaw (máselen, joybardı orınǵa kóshiriw) hám basqa jer dúziw quramındaǵı texnikalıq jumıslar kiredi.