145 sinf va maktabdan tashqari musiqa tarbiyasi tizimi

Cholgʻu ijrochiligida musiqiy taʼlim uzviyligini taʼminlash 
Providing the integrity of music education in instrumental performance 
Tashkent, Uzbekistan 
146 
Sinfdan tashqari musiqa tarbiyasining ommaviy shaklida bolalarni musiqiy 
o'quvini tekshiruvidan oʻtkazmay, yalpi tarzda jalb etishni taqozo etadi. Bu ijodiy 
uchrashuvlar, teatr va konsertlarga sayohat, qoʻshiq bayramlari, "Musiqa haftaligi", 
"Oʻzbekiston vatanim manim", "Ilhom chashmasi" koʻrik-tanlovlardan, bastakorlar 
bilan uchrashuvlar, "zoom" platformasi orqali online chet ellik musiqa 
namoyondalari bilan uchrashuvlar tashkil etish kiradi. Bularning har biriga bolalarni 
yoshi, qiziqishiga qarab, oldindan tayyorlab borilishi kerak. Bu tadbirlarni har birini 
yuksak did bilan badiiy-musiqiy bayram ruhini kasb etishi lozim.
Musiqa madaniyati oʻqituvchisining ommaviy ishlar rejasi, maktab 
maʼmuriyati tomonidan tasdiqlangan boʻlishi lozim. Ommaviy, musiqiy ishlar rejasi, 
musiqa oʻqituvchisi va maktab ma'naviy-ma'rifiy ishlar mudiri bilan hamkorlikda, 
oʻquvchilarning yoshiga, qiziqishiga qarab, bayramlar, uchrashuvlar, tadbirlarni 
xisobga olgan xolda tuziladi. Bunda oʻquvchilarning musiqiy o'quvi, qobiliyati 
hisobga olinadi. Ommaviy musiqiy mashgʻulotlarning har biri aniq ishlab chiqilgan 
reja asosida amalga oshirilmog'i lozim. Bunda har bir mashgʻulot turiga qarab, uni 
asosiy maqsadi, xususiyati, repertuar mazmuni, maktab imkoniyatlari, taklif etilgan 
mehmonlar xisobga olinib, oʻquvchilarni jalb etiladi. Toʻgarak ishlarini esa, ish 
rejasini musiqa oʻqituvchising oʻzi, oʻz xohishi va imkoniyatlariga qarab, mustaqil 
tarzda tuzadi. Oʻqituvchi toʻgarak ishlariga oʻquvchilarni musiqiy qobiliyati, xohish-
istagi, qiziqishi, ovoziga qarab tanlab oladi va turli toʻgaraklar tuzadi. Haftasiga 2-3 
bor toʻgarakni guruhlarga boʻlib ishlaydi.
Toʻgarak ishlarining asosi musiqa darsidir. Toʻgarak ishlariga qobiliyatli, 
qiziquvchan, musiqa darslarida aktiv qatnashadigan oʻquvchilar tanlab olinadi. 
Darsda har bir bolaning layoqati, qiziqishi hisobga olinib, u yoki bu musiqa 
toʻgaragiga jalb etiladi. Toʻgarak faoliyati faollashtiradigan narsa - bu maktab 
sahnasidir. Oʻquvchilar tadbirlarda, qoʻshiqlar, raqslar ijro etib, maktab jamoasi 
oldida e'tibor qozonib, tuman, shahar, Respublika koʻrik-tanlovlarida qatnashadilar. 
Bu ularni oʻz mehnatidan zavqlanishi xis-tuyg'ularini Ona-vatanga muhabbat, musiqa 
sanʼatiga hurmat, doʻstlari orasida mehr-muhabbat tuygʻusini oshirib boradi. Sinfdan 
tashqari tarbiyaviy ishlarda oʻqituvchi oʻz imkoniyatlariga qarab turli toʻgaraklar 
tuzish mumkin: 
1. Xor 
2. Ashula va raqs ansambllari 
3. Vokal ansambllari 
4. Cholgʻular ansambli ( dutorchilar, rubobchilar, doirachilar, changchilar) 
5. Raqs ansambli 
6. Orkestrlar (damli cholgʻular, xalq cholgʻulari orkestri, ) 
7. Yakkaxon qoʻshiqlar 

---