15-Laboratoriya mashg`uloti

2-Laboratoriya ishi:
PhpMyAdmin vositasi yordamida loyihalashtirilgan ma’lumotlar bazasini yaratish va jadvallar aro aloqalarni o’rnatish. Jadvallarga ma’lumotlar kiritish.


Ishdan maqsad: PhpMyAdmin vositasi yordamida loyihalashtirilgan ma’lumotlar bazasini yaratish va jadvallar aro aloqalarni o’rnatish, jadvallarga ma’lumotlar kiritish bo`yicha ko`nikmaga ega bo`lish.
Masalani qo`yilishi: tanlangan pedmet soha buyicha ishlangan “Mohiyat–aloqa” modeli asosida PhpMyAdmin vositasi yordamida MB yaratish, yaratilgan MB jadvallariga ma’lumotlar kiritish.
Uslubiy ko`rsatmalar: ishni bajarish kuyidagilarni o`rganishni taqazo etadi. PhpMyAdmin vositasi, MB, Jadvallar, CREATE, DATABASE, TABLE, INSERT, va hokazolar.

PhpMyAdmin dasturiy vositasi bu PHP dasturlash tilida yozilgan dastur bo’lib, MySQL MBBT sini administratsiyalash uchun ishlatiladi. Bu dasturda ishlashni shaxsiy kompyuterlarda (Windows OT o’rnatilgan) amalga oshirish uchun, kompyuterga Web serverning analogini yaratish kerak. Buning uchun Denwer dasturidan foydalanish tavsiya etiladi.

Bu dasturni o`rnatish uchun, denwer.exe faylini tanlaymiz. Dasturni ishga tushirsak, ekranda kuyidagi ko`rinish hosil bo`ladi:
Bu yerda dasturni o`rnatish yoki uni bekor kilish to`g`risidagi axborot keltiriladi. Agar bu paneldan “yes”t ugmasini bossak, ekranda quyidagi kurinish hosil bo`ladi.

Dasturni o`rnatish jarayoni amalga oshirilayotganda ekranda brauzer oynasi ochiladi va boshlangich ma`lumotlar beriladi. Bu ma`lumotlarni ukib bo`lgach dastur o’rnatilishi davom etishi uchun brauzer oynasi yopilishi va boshqa brauzer va unga uqshash dasturlar yopilishi kerak. Undan so’ng kuyidagicha oyna ko’inishi hosil bo’ladi:

Urnatish oynasidagi berilgan savollarga lozim jabovlarni berish (Y ni kiritish tavsiya etiladi) kerak. Dastur tug’ri o’rnatilsa bauzer oynasiga kuyidagi ko’rinish chiqadi.

Dasturni ishga tuchirish uchun «Rabochiy stol» ida foyda bo’lgan

siltamasini ishga tushirish kerak.

Dastur ishga tushgandan so’ng, brauzerni ishga tushiib uning manzillar maydoniga Localhost yoki 127.0.0.1 ni kiritib so’rov beramiz. Natijada:

Bu oynadan http://localhost/Tools/phpMyAdmin siltamasini ishga tuchiramiz.

Dasturning chap tamonida MySQL serverdagi MB lar ruyxati berilgan. Biz yangidan «ZXY» nomli MB yaratish uchun dasturdagi,

Ravishda to’ldirib, «Create» tugmasini bosishimiz zarur.
Natijada dastur MB oshish uchun SQL so’rovni uzi yaratib MySQL MBBT ga o’rinlatadi, va yaratilgan «ZXY» MB siga kiradi:

Endi ushbu MB ga «ruyxad» deb nomlanuvchi id, familiya, ismi va ota_ismi deb nomlangan maydonlardan turuvchi jadvalni yarataylik. Jadvaldagi id maydoni kalit maydoni, avtomatik tarizda nomerlanuvchi bo’lsin. Qolgan uch maydon o’zinliklari 20 simvoldan oshmaydigan satrli maydonlar bo’lsin.
Kuyidagi darchalarga mos jadval nom iva bizga kerak maydonlar sonini kiritib,

«GO» tugmasini bosamiz, natijada hosil bulgan darchalarni to’ldiramiz.

Va «Save» tugmasini bosamiz. Dastur kuyidagi SQL surovni o’zi yaratib o’rinlashga jo’natadi.
CREATE TABLE `ZXY`.`ruyxat` (
`id` INT( 3 ) NOT NULL AUTO_INCREMENT PRIMARY KEY ,
`familiya` VARCHAR( 20 ) CHARACTER SET utf8 COLLATE utf8_general_ci NOT NULL ,
`ismi` VARCHAR( 20 ) CHARACTER SET utf8 COLLATE utf8_general_ci NOT NULL ,
`ota_ismi` VARCHAR( 20 ) CHARACTER SET utf8 COLLATE utf8_general_ci NOT NULL ) ENGINE = MYISAM ;
Natijada biz kiritgan parametrlar asosida «ruyxat» jadvali yaratiladi.

Jadvalga «ota_ismi» maydonidan so’ng yana bir to’gilgan sanasi buyicha «ts» qo’shaylik. Uning uchun yuqoridagi ko’rinishda eng pastida Add katakchasiga 1 ni kiritib, At End of Table saylanishini tanlab «Go» tugmasini boshamiz, natijada kelib chiqqan oynani kuyidagicha to’ldirib:

«Save» tugmasini bosamiz, va «ruyxat» jadvalining yangi strukturasini olamiz.

ALTER TABLE `ruyxat` ADD `ts` DATE NOT NULL

Endi shu «ruyxat» jadvaliga dastur yordamida yozuv kiritishni ko’rib chiqamiz. Uning uchun chap tamondagi jadvallar ruyxatidan «ruyxat» jadvalini tanlaymiz. Brauzer oynasining yuqorisidagi menyulerdan,

«Insert» tugmasini bosamiz. Natijada paydo bulgan shaklni kuyidagicha to’ldiramiz.



Va «Go» tugmasini bosamiz (id qiymat kiritmadik, sababi biz jadvalni yaratishda bu maydonga A_I parametriga belgi qo’ygan edik, dastur bu maydon qiymatiga NULL ni beradi, MySQL esa berilgan A_I belgisi buyicha o’zi kelasi sonni hisoblab kiritib qo’yadi). Dastur SQL ning INSERT komandasini o’zi tuzadi va MySQL serverga bajarishka jo’natadi.
INSERT INTO `ZXY`.`ruyxat` (`id`, `familiya`, `ismi`, `ota_ismi`, `ts`)
VALUES (NULL , 'Rısnazarov', 'Ansatbay', 'Mambetbaevich', '1975-03-25');
Buyruq urinlangandan so’ng jadvalga ma’lumot kiradi va dasturda jadval kuyidagi ko’rinishda namayon bo’ladi.

Dasturda ishlashda yana shuni aytib ketish lozim. Brauzerdagi dastur oynasining chap tomonidagi jadvallar ruyxatida

(sariq rang bilan belgilangan), agar jadval nomining ustiga bosganiimizda jadvaldagi (agar bor bo’lsa) yozuvlar ruyxati chiqadi.

Bunda bor bo’lgan yozuvlarni o’zgartirich, lozim bo’lsa o’chirish mumkun.
Agar jadval rasmining ustin tanlasak, jadval strukturasini ko’rsatadigan maydon paydo bo’ladi:

Bundan jadval strukturasiga o’zgartirishlar (maydonlarning parametrlarini o’zgartirish, yangi maydon qo’shish, lozim bo’lsa maydonni o’chirish) kiritish mumkun.