15-ma’ruza: Majburiyatlar tushunchasi va ularni baholash. Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga toʻlanadigan schyotlar. Reja

Soliq stavkalari
Soliq stavkalari, agar Soliq kodeksining 408-moddasida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, quyidagi miqdorlarda belgilanadi:

T/r	Soliq to’lovchilar	Soliq stavkalari, foizlarda
1.	Soliq to’lovchilar, bundan 2 — 4-bandlarda nazarda tutilganlar mustasno	12
2.	Byudjet tashkilotlari	25
3.	«SOS — O’zbekiston Bolalar mahallalari» uyushmalari	7
4.	Ixtisoslashtirilgan tsexlar, uchastkalar va korxonalarda ishlovchi nogironligi bo’lgan shaxslar mehnatidan foydalanuvchi soliq to’lovchilar	4,7

Soliq to’lovchilarning ayrim toifalari uchun O’zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori bilan pasaytirilgan soliq stavkalari belgilanishi mumkin.
Soliq davri. Hisobot davri
Kalendarь yil soliq davridir.
Yil oyi hisobot davridir.
Soliqni hisoblab chiqarish, soliq hisobotini taqdim etish va soliqni to’lash tartibi
Soliq soliq bazasidan va belgilangan soliq stavkalaridan kelib chiqqan holda har oyda hisoblab chiqariladi.
Soliq ish beruvchining va ayrim toifadagi jismoniy shaxslarning mablag’lari hisobidan to’lanadi.
O’zbekiston Respublikasining diplomatik vakolatxonalari va konsullik muassasalari xodimlari bo’yicha, shuningdek O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi tomonidan xalqaro hukumatlararo tashkilotlarga kvota qilingan lavozimlarga xizmat safariga yuborilgan shaxslar bo’yicha soliqni to’lash majburiyati O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligining zimmasiga yuklatiladi.
Soliq hisoboti soliq hisobida turilgan joydagi soliq organlariga soliq to’lovchi tomonidan ortib boruvchi yakun bilan har oyda hisobot davridan keyingi oyning 15 kunidan kechiktirmay, yil yakunlari bo’yicha esa yillik moliyaviy hisobot topshiriladigan muddatda taqdim etiladi. O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshirayotgan O’zbekiston Respublikasining norezidentlari bo’lgan yuridik shaxslar tomonidan yil yakunlari bo’yicha soliqning hisoboti hisobot yilidan keyingi yilning 25 martiga qadar taqdim etiladi.
Soliqni to’lash har oyda, soliq hisobotini taqdim etish muddatlaridan kechiktirmay amalga oshiriladi.
Ijtimoiy soliq uchun hisoblangan mablag’lar quyidagi buxgalteriya o’tkazmalar bilan rasmiylashtiriladi:
1. Asosiy ishlab chiqarish tsexlarida faoliyat yuritayotgan ishchilarning ish haqiga nisbatan hisoblagan summaga:
Debet 2010-«Asosiy ishlab chiqarish»,
Kredet 6510-«Sug’urta bo’yicha to’lovlar»
2. Yordamchi ishlab chiqarish tsexlarida faoliyat yuritayotgan ishchilarning ish haqiga nisbatan hisoblagan summaga:
Debet 2310-«Yordamchi ishlab chiqarish»,
Kredet 6510-«Sug’urta bo’yicha to’lovlar»
3. Umum ishlab chiqarishda faoliyat yuritayotgan xodimlarning ish haqiga nisbatan hisoblagan summaga:
Debet 2510-«Umumishlabchiqarish xarajatlari»,
Kredet 6510-«Sug’urta bo’yicha to’lovlar».
4. Ishlab chiqarishdagi yaroqsiz mahsulotni tuzatish bilan band bo’lgan ishchilarning ish haqiga nisbatan hisoblangan summaga:
Debet 2610-«Ishlab chiqarishdagi yaroqsiz mahsulotlar»,
Kredit 6510-«Sug’urta bo’yicha to’lovlar».
5. Xizmat ko’rsatuvchi xo’jalikda faoliyat yuritayotgan ishchilarning ish haqlariga nisbatan hisoblangan summaga:
Debet 2700-«Xizmat ko’rsatuvchi xo’jaliklarni hisobga oluvchi schyotlar»,
Kredit 6510-«Sug’urta bo’yicha to’lovlar».
6. Tayyor mahsulotlarni saqlash, idishlash, ko’rgazma va komissiyaga tayyorlash bilan band bo’lgan ishchilarning ish haqlariga nisbatan hisoblangan summaga:
Debet 2800-«Tayyor mahsulotlarni hisobga oluvchi schyotlar» schyotining tegishli ikkinchi tartibli sintetik schyoti,
Kredit 6510-«Sug’urta bo’yicha to’lovlar».
7. Asosiy vositalarni xarid qilish, tashib keltirish va o’rnatish bilan band bo’lgan ishchilarning ish haqlariga nisbatan hisoblangan summaga:
Debet 0710-«O’rnatiladigan asbob-uskunalar-mahalliy»,
Kredit 6510-«Sug’urta bo’yicha to’lovlar».
8. Xo’jalik yo’li bilan olib borilayotgan kapital qurilish bilan band bo’lgan ishchilarning ish haqlariga nisbatan hisoblangan summaga:
Debet 2310-«Yordamchi ishlab chiqarish»,
Kredit 6510-«Sug’urta bo’yicha to’lovlar».
9. Ishlab chiqarish zaxiralarini xarid qilish, tashib keltirish va idishlash bilan band bo’lgan ishchilarning ish haqlariga nisbatan hisoblangan summaga:
Debet 1510-«Materiallarni tayyorlash va xarid qilish»,
Kredit 6510-«Sug’urta bo’yicha to’lovlar».
10. Boshqaruv apparati xodimlari ish haqiga nisbatan hisoblangan summaga:
Debet 9420-«Ma’muriy xarajatlar»,
Kredit 6510-«Sug’urta bo’yicha to’lovlar».
11. Ajratmalar soliq idoralariga o’tkazib berilganda:
Debet 6510-«Sug’urta bo’yicha to’lovlar»,
Kredit 5110-«Hisob-kitob schyoti»

1^. Agar korxona yil yakuni bo’yicha zarar ko’rgan bo’lsa, utgan hisobot davri foydasidan imtiyozli aktsiyalar uchun divident to’lashga tashkillangan rezerv kapitali hisobidan divident to’lanadi.

2^. Rezerv fondi, kelgusi davr zaxiralari va xarajatlari rezervi, korxonani rivojlantirish fondi, innovatsiya fondi, moddiy rag’batlantirish fondi, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilishga vakorxonaning shu kabi boshqa maqsadlari uchun sarflanadi.

3^. Jamg’arilgan foydadan ustav kapitaliga qayta investitsiyalangan foydani chegirgandan keyin qolgan foyda.

4^. Rivojlanib borayotgan sektorlarda infratuzilmalarni vujudga keltirish yoki raqobatchilarga savdo cheklashlarini joriy etish singari hatti harakatlar nazarda tutilgan.

5^. Buning uchun ta’sis hujjatlari mahalliy hokimiyatda qayta ro’yxatdan o’tkaziladi.

6^ Intermediate Accounting (15th Edition) English, 557 pages, Kieso, Weygandt and Warfield, 2013. P-54

7 Financial and managerial accounting, 12e, Carl S.Warren, James M.Reeve, Jonat’an E.Duchac, 935-page 58.

8^ BXMS-4

9^ Agar tayyor mag’sulotlar avtomobil bilan jo’natilsa, «Avtomobil yo’li nakladnoyi», temir yo’li bilan jo’natilsa, «Temir yo’li nakladnoyi», havo yo’li bilan jo’natilsa, «Havo yo’li nakladnoyi», suv yo’li bilan jo’natilsa, «Suv yo’li nakladnoyi» bilan rasmiylashtiriladi.

10^ Ushbu darslikning 4 - «Tovar-moddiy qiymatliklarni hisobi» mavzusining §5 va §6 paragrflarida batavsil bayon qilingan.

11^ Bu usulning mohiyati shundaki, jo’natilgan tayyor mahsulotlar va ular bo’yicha to’lov alohida xaridorlar bo’yicha bir qotorga yoziladi. Qaydnoma eniga ikki qismdan iborat bo’ladi. Uning birinchi qismida xaridorning nomi, hujjatning raqami va sanasi hamda to’lov summasi ko’rsatiladi. Ikkinchi qismida esa, bank hujjatiga binoan jo’natilgan mahsulotlar bo’yicha qilingan to’lovlar yoziladi. Qaysi jo’natilgan mahsulot bo’yicha to’lov amalga oshirilmagan bo’lsa, o’sha mahsulotlar jo’natilgan lekin puli to’lanmagan tayyor mahsulot qoldig’i sifatida keyingi oyga o’tkazib qo’yiladi.

12 Financial and managerial accounting, 12e, Carl S.Warren, James M.Reeve, Jonat’an E.Duchac, 931-page

13 O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Ma’kamasining 2005 yil 5 noyabrdagi 242-son qaroriga ilova «Ulgurji savdo faoliyatini litsenziyalash to’g’risida»gi Nizom, 2-bandi

14 «Ulgurji va chakana savdo faoliyatini amalga oshirish tartibi to’g’risida»gi Nizom 3-bandi (O’zR VM 02.11.2011 y. 294-son Qarori ta’riridagi Nizom)

15 «Ulgurji va chakana savdo faoliyatini amalga oshirish tartibi to’g’risida»gi Nizom 2-bandi (O’zR VM 02.11.2011 y. 294-son Qarori ta’riridagi Nizom)

16^ Bu me’yorlar tovar guruhlari bo’yicha ularni saqlash, sotish me’zonlaridan kelib chiqqan holda o’rnatiladi.

17^ Ushbu darslikning 4 - «Tovar-moddiy qiymatliklarni hisobi» mavzusining §5 va §6 paragrflarida batavsil bayon qilingan.

18^Intermediate Accounting (15th Edition) English, 557 pages, Kieso, Weygandt and Warfield, 2013. P-378

19^. Kassir kasal bo’lganda, ish safariga borganda va shu kabi boshqa sababli hollarda.

20^. Kassa kirim orderlarini bosh buxgalter yoki u ishonch bildirgan shaxs, chiqim orderini esa korxona rahbari va bosh buxgalter yoki ular ishonch bildirgan shaxslar imzolaydi.

21^ “The Banking System; Commercial Banking- Business Lending” by Stephen D.Simpson, "Investopedia”

22^ “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартишлар ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикасининг 447-II-сонли қонуни таҳририда.

23^ “What Invoice Factoring Is and How It Works” by Priyanka Prakash “Fit Small Business” June 2015

24^http://www.factors-chain.com

25^ “Factoring; What It Is and How to Choose a Service” by Shannon G. “Business News Daily” April 2016

26^Черкасов В.Э.Банковское операции: Финансовый анализ. М.: ФИС, 2010 г. – С. 127.

27^ Деньги, кредит, банки. Учебник. Под ред. Проф. Лаврушина О.И. – М.: КНОРУС, 2009: - С.452.

28^ Ish haqi bo’yicha beriladigan bo’nak summasi xodim bilan kelishib oylik asosiy ish haqining 40% miqdorigacha belgilanadi.Shuni ta’kidlash lozimki, xodimga mehnat tatili va boshqa ishlamagan davrlari uchun, qonunchilikda belgilangan tartibda ish haqi hisoblashda,

29^ Kassir ish haqi tarqatish qaydnomasida, ish haqi olmagan xodimlarning familiyasini ro’parasiga «deponentlashtirildi» deb yozib, ish haqi olmagan xodimlarining ro’yxatini tuzadi va ish haqi berish qaydnomasining birinchi betiga berilmagan va xodimlar tomonidan olinmagan ish haqining umumiy summasini yozib, olinmagan pullarni chiqim kassa orderi bilan rasmiylashtirib bank muassasiga topshiradi.