15. Yorug‘likning ikkilanib sinish hodisasi t. s: Island shpati, oddiy va oddiy bo‘lmagan nurlar

21.Frenel difraksiyasi. t.s: Frenel zonalari, sferik to‘lqin.
Biz yuqorida ko’rib o’tdikki, Frenel difraksiyasi bu safar to’lqinlar difraksiyasidir.

Faraz qilaylik bizga yorug’lik manbaidan (R) masofada joylashgan diametri (MM₁) ga teng bo’lgan dumaloq tirqishdan ( ) masofadap joylashgan (E) ekran berilgan bo’lsin. Bu holda hosil bo’ladigan difraksiyani ko’rib chiqaylik. Bizga ma’lumki agar Frenel zonalarining soni toq bo’lsa A nuqtada difraksion maksimum kuzatiladi a) rasm, agar zonalr soni juft bo’lsa markazda minimum kuzatiladi (b-rasm) Bu holda zonalar radiusi qo’yidagicha topiladi.

(1)

22.Fraungofer difraksiyasi. .t.s: parallel nurlar, max va min shartlari.
Ma’lumki to’lqin sirti yassi bo’lgan nurlar difraksion, ya’ni parallel nurlar difraksiyasi Frangoder difraksiyasi deyilar edi. Quyidagi rasmda Frongader difraksiyasini ko’rish mumkin.

Linzaning fokusida joylashgan nuqta yorug’lik manbai (S) dan chiquvchi yorug’lik nurlari linzadan o’tgandan keyin parallel nurlar dastasini hosil qiladi.

Va MM₁ tirqishi ekranga tushib turli burchaklar ostida difraksiyalanadi. linza yordamida bu difraksiyalangan nurlar (E) ekranda difraksion manzara hosil qiladi.

23/Difraksion panjara. Difraksion panjaraning ajrata olish qobiliyati, chiziqli va burchakli dispersiyalari. t.s: panjara davri, panjaraning umumiy uzunligi.
Bir-biridan baravar uzoqlikda joylashgan va bir xil keglikga ega bo’lgan ketma-ket keluvchi tirqishlar va tusiqlar sistemasiga difraksion panjara deyiladi.
Ta’rifga asosan difraksion panjara yorug’lik o’tkazadigan (b) va o’tkazmaydigan (a) kengliklardan iborat bo’lib, (d=a+b) ga difraksion panjara doimiysi (davri) deyiladi.
Doimiysi (d) ga teng bo’lgan (N) ta tirqishli difraksion panjara monoxromatik nur normal holda tushayotgan bo’lsin. U vaqtda qo’shni tirqishlardan ( ) burchak ostida difraksiyalangan nurlar orasidagi yo’llar farqi
(1)
ga teng bo’ladi. - difraksiya burchagi
(rasm)
Bu holda bosh panjaramaksimum sharti
(2) bo’ladi.
Bunda difraksiya tartibi.
Qo’shimcha minimumlar
(3)

(2) tenglikdan ko’rinadiki to’lqin uzunligi difraksiya burchagiga bog’liq ekan. Bu esa difraksion panjarani difraksiyalovchi element sifatida ishlatish mumkin degan xulosaga kelishi mumkin.

Difraksion panjaraning olish qobiliyati quyidagi formula orqali topiladi.
(4) bo’lib uning burchakli difraksiyasi
(5) ga teng bo’lsin.
chiziqli dispersiyasi esa quyidagiga tengdir.
(6)