16-majburiyatlar hisobi topshiriqvariantlari Majburiyatlar turlarivaularningtavsiflari
Download 0.82 Mb.
|
IKM-60, Yerkebayeva F (Masala, topshiriq, keyslar)
|
2-guruh uchun: Tuzilgankontraktgaasosanxaridorlargatayyormahsulotsotildi. Rejadagitannarxi 2 500 000 Haqiqiytannarxi (ortiqchasarflar 2%) ______? Shartnomadagibaho 4 000 000 QQS (20%) ______? Vazifa: Sotilganmahsulotningtannarxischyotlardaqaydqilinsin. Sotilganmahsulotdanolingandaromadtegishlischyotlardaaksettirilsin. QQS aksettirilsin. Moliyaviynatijaaniqlansin. Yechish: Haqiqiytannarxteng: 2 550 000 QQS teng: 510 000
3-guruh uchun: Tuzilgan shartnomaga muvofiq xaridorlarga bajarilgan ish topshirildi. Kontraktdako’rsatilganqiymat 4 500 000 Ishningrejadagitannarxi 3 000 000 Ishninghaqiqiytannarxi (tejalgan 3%) ______? Muomalanatijasibo’yichaolinganfoyda yokizararsummasi ______? Vazifa:
Sotilganmahsulotningtannarxischyotlardaqaydqilinsin. Sotilganmahsulotdanolingandaromadtegishlischyotlardaaksettirilsin. QQS aksettirilsin. Moliyaviynatijaaniqlansin. Yechish: Haqiqiytannarxteng: 2 910 000 QQS teng: 582 000 Muomalanatijasibo’yichaolinganfoydayokizararsummasiteng: 1 008 000 (foyda)
18-MAVZU: MOLIYAVIY HISOBOTLARNITUZISHVATAQDIMETISH Javoblar: Moliyaviy hisobotning mazmuni nimada? Moliyaviy hisobotning maqsadi xo’jalik subyektining moliyaviy ahvoli, faoliyati, moliyaviy ahvolidagi o’zgarishlar to’g’risidagi axborotni taqdim etishdan iborat. Biroq moliyaviy hisobot iqtisodiy qarorlar qabul qilish uchun foydalanuvchilarga zarur bo’lgan butun axborotni o’z ichiga olmaydi, chunki hisobot asosan avvalgi voqealarning natijalarini aks ettiradi. Moliyaviy hisobotning qanday shakllari mavjud? O‘zbekiston Respublikasining «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi Qonun (22-modda) bilan yillik hisobotning quyidagi shakllarini tuzish nazarda tutilgan: 1 - «Buxgalteriya balansi» (1-shakl); 2 - «Moliyaviy natijalar to‘g‘risida hisobot» (2-shakl); 3 - «Puloqimito‘g‘risidahisobot» (4-shakl); 4 - «Xususiykapitalto‘g‘risidahisobot» (5-shakl). Balans nima? Buxgalteriya balansi – muayyan sanaga pulda ifodalangan va xo‘jalik mablag‘larining turlari, tashkil topish manbalari bo‘yicha iqtisodiy guruhlashtirish hamda umumlashtirish usulidir. Uning ahamiyati nimada? Balans yordamida korxona va tashkilotlarning o‘ziga taalluqli mablag‘lari, qarzga olingan mablag‘lari, vaqtinchalik foydalanishga olingan mablag‘lari to‘g‘risida aniq ma'lumotga ega bo‘lish mumkin, ikkinchidan mablag‘lar holatini nazorat qilish imkoniyatini bersa, uchinchidan mablag‘ turlarini o‘rganish uchun asos hisoblanadi. Balansning qanday vazifalari mavjud? Korxona va tashkilot mablag‘larining joylanishi va tashkil topish manbalarini o‘rganishda balans alohida axamiyatlidir. Buxgalteriya balansi yordamida korxona va tashkilotlarning xo‘jalik faoliyatini, iqtisodiy holatini baholash imkoniyati yaratiladi. Buxgalteriya balansi yordamida korxona va tashkilotlar tasarrufida bo‘lgan mablag‘lar harakati ikki jihat bilan, ya'ni mablag‘larni joylanishi va ularni tashkil topish manbalari bilan taqqoslangan holda o‘rganiladi.Buxgalteriya balansi yordamida korxona mablag‘larining joylanishi va ularining tashkil topish manbalarining bir-biriga tengligi ta'minlanadi, ya'ni balans summasi aktiv va passiv tomonlari bo‘yicha hisob-kitob qilinadi. Balansning tarkibiga nimalarni kiritish mumkin? Balansning aktiv va passiv qismlari bo‘limlarga, bo‘limlari guruhlarga, guruhlari esa moddalarga bo‘linadi. Buxgalteriya balansining moddalari korxonaning ayrim mulk turi, uning tashkil topish manbai va majburiyatlarni tavsiflovchi satr ko‘rsatkichidir. Balansning aktiv va passiv qismlari ikkitadan bo‘limdan iborat. Moliyaviynatijalarxaqidahisobotqandaytuziladi? Moliyaviy natijalar – xo’jalik yurituvchi subyektning foyda yoki zarar shaklida ifodalangan faoliyatining pirovard iqtisodiy yakunidir. Aktivlar, xususiy sarmoya va majburiyatlar buxgalteriya balansida xo’jalik yurituvchi subyektning moliyaviy natijalarini aniqlash bilan bevosita bog’liq bo’lgan elementlaridir. Daromadlar va xarajatlar faoliyat natijalari to’g’risidagi hisobotda xo’jalik yurituvchi subyektning ko’rsatkichlarini aniqlash bilan bevosita bog’liq bo’lgan elementlaridir. Uningtarkibiqanday? Moliyaviy hisobotlar moliyaviy hisobotning tarkibiy qismi hisoblanadi va BHMS bilan belgilanadi. Moliyaviy hisobot ana shu hisobotlarga asoslangan yoki ular bilan bog’liq bo’lgan izohlar, mo’ljallar va tushuntirishlarni ham o’z ichiga oladi. Bunday axborot sanoat va jug’rofiy hududlarning faoliyat turlari to’g’risidagi moliyaviy axborotni aks ettirishi va narxlar o’zgarishining moliyaviy natijalarga ta’sirini tushuntirib berishi kerak. Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисоботда қуйидагиларни ёритиб бериш зарур: Реализациядан соф тушум; Реализацияданялпимолиявийнатижа; Асосийфаолиятданбошқаоперациондаромадларвахаражатлар; Асосийхўжаликфаолиятинингмолиявийнатижалари (фойдаёкизарар); Молиявийфаолиятбўйичабошқадаромадларвахаражатлар; Умумхўжаликфаолиятинингмолиявийнатижаси; Фавқулоддагифойдавазарарлар; Даромад (фойда) солиғитўлангунгақадарумумиймолиявийнатижа (фойдаёкизарар); Ҳисоботдаврининг соф фойдаси (зарари). Pul oqimlari to’g’risidahisobotqanday? Pul oqimlari haqidagi axborot xo’jalik yurituvchi subyektning pul mablag’larini jalb qilish qobiliyatiga baho berish uchun zarurdir, bu esa foydalanuvchilarga har xil xo’jalik yurituvchi subyektlarining pul oqimlarini baholash va taqqoslash uchun yangi usullar ishlab chiqishga imkon beradi. Xususiy kapital haqida hisobot qanday? Hisobotda xususiy kapital va uning tarkibiy qismlari to‘g‘risida, ustav kapitali, qo‘shilgan kapital, rezyerv kapital, taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar), sotib olingan xususiy aksiyalar va boshqa xususiy kapital elementlari to‘g‘risidagi axborot yoritib byerilishi lozim. Xususiy kapital to‘g‘risidagi hisobot xususiy kapital to‘g‘risidagi hisobot davri boshiga va oxiriga bo‘lgan tegishli axborotni yoritib byerishi kyerak. Hisobotda hisobot davridagi xususiy kapital tarkibida bo‘lgan o‘zgarishlar haqidagi axborot yoritib byerilgan bo‘lishi kyerak. Buning uchun quyidagilar to‘g‘risidagi axborotlarni yoritib byerish kyerak: qimmatli qog‘ozlar emissiyasi, uzoq muddatli aktivlarning qayta baholanishi, ustav kapitalini shakllantirishdagi valyuta kursidagi farqlar, rezyerv kapitalga ajratmalar, joriy yilning taqsimlanmagan foydasi (zarari), tekinga olingan mol-mulk, pul dividendlari va aksiyalar ko‘rinishida to‘lanadigan dividendlar, shuningdek, xususiy kapitalni shakllantirishning boshqa manbalari.Xususiy kapital to‘g‘risidagi hisobotda quyidagilar to‘g‘risidagi axborot ham yoritib byerilishi kerak: chiqarilgan aksiyalar soni, aksiyalarning nominal qiymati, muomaladagi aksiyalar soni.Ikki hisobot davri o‘rtasida xususiy kapital tarkibidagi o‘zgarishlar moliyaviy hisobotlarda qabul qilingan va yoritib byeriladigan baholashning aniq prinsipidan kelib chiqqan holda hisobot davri davomidagi sof aktivlarning ko‘payishi yoki kamayishini aks ettiradi. Debitorlik va kreditorlik qarzlari to’g’risida ma’lumotnoma qanday? Hisoblash usulidan foydalanganda xaridorlarga ortib jo‘natilgan mahsulot uni ishlab chiqaruvchi korxonaning mulki bo‘lmay, balki sotib oluvchi korxonaning mulki hisoblanadi va to‘lovning yo‘qligi debitorlik qarzning yuzaga kelganligini anglatadi.Har xil tashkilot va shaxslar bilan o‘zaro hisob-kitob munosabatlarida korxonda tugallanmagan hisob-kitoblar bo‘yicha debitorlik va kreditorlik qarzlari yuzaga keladi. korxonadadebitorlik va kreditorlik majburiyatlari yuzaga kelishining asosiy sababi hisob -kitoblarda to‘lovlar muddati yoki sanasining turli hisobot davriga tushib. Bunga har qanday holatda ham yo‘l qo‘yiladi. Agarda mahsulot ortib junatish orqali sotiladigan bo‘lsa, bunda to‘lovlar amalga oshish sanasiga qadar majburiyat, qarz sifatida aks ettiriladi. Debitorlik va kreditorlik majburiyatlarining undirish muddati 3 oy yoki 90 kun qilib belgilangan. Ushbu muddatdan sung debitorlik va kreditorlik majburiyatlari nazoratga olinadi va ularning holati bo‘yicha amaldagi qonunchilikka muvofiq javobgarlik shartlari jshuriy va moliyaviy) belgilanadi. Debitorlik va kreditorlik majburiyatlarini hisobdan chiqarish muddati sifatida yuridik shaxslar o‘rtasida ham, korxona bilan jismoniy shaxslar o‘rtasida ham 3 yil muddat belgilangan. Ushbu muddatda tulanmagan yoki undirib olinmagan majburiyatlar, qarzlar korxonaning foyda va zararlariga olib boriladi. Muddati utgan debitorlik va kreditorlik majburiyatlari davlat tomonidan nazoratga olinadi. Muddati utkazib vborilgan kreditorlik majburiyatlari korxona foydasiga kushiladi va umumiy asosida soliqqa tortiladi. Muddati utgan debitorlik majburiyatlarini zararga olib borish soliqqa tortiladigan foyda summasini kamaytirmaydi. Moliyaviyhisobotningmoxiyatiqanday? Moliyaviy hisobotning mohiyati xo’jalik subyektining moliyaviy ahvoli, faoliyati, moliyaviy ahvolidagi o’zgarishlar to’g’risidagi axborotni taqdim etishdan iborat. Biroq moliyaviy hisobot iqtisodiy qarorlar qabul qilish uchun foydalanuvchilarga zarur bo’lgan butun axborotni o’z ichiga olmaydi, chunki hisobot asosan avvalgi voqealarning natijalarini aks ettiradi. Moliyaviy hisobotning axamiyati nimadan iborat? Buxgalteriya hisobi - bu xo'jalik yurituvchi sub'ekt (tashkilot) faoliyatini boshqarishning zamonaviy tizimidagi eng muhim bo'g'in. U moliya-xo`jalik faoliyati bo`yicha boshqaruv subyektiga axborot yordami ko`rsatadi. Unga ko'ra, faoliyat natijalari har ikkala tashkilotning ham, uning bo'linmalarining ham, mavjud resurslardan oqilona foydalanish, moliyaviy natijalarni shakllantirish tarkibi, tuzilishi va usullari bo'yicha har kuni nazoratni amalga oshiruvchi shaxslar tomonidan belgilanadi. Hisobot davri uchun tashkilotning moliyaviy-xo'jalik faoliyati natijalarini tavsiflash va o'rganish uchun buxgalteriya ma'lumotlari hisobotlarda umumlashtirilib tizimlashtiriladi. MASALA VA MISOLLAR 1-Masala. Maqsad – buxgalteriya balansidagi o’zgarishlar tartibini o’rganish. Masalani bajarish uchun ma’lumotlar. “FAYZ” korxonasining 200 yil 30 sentyabrdagi aktiv va majburiyatlarining holati keltirilgan:
Korxona oktyabr oyida quyidagi xo’jalik operatsiyalarini amalga oshirgan: Xaridorlarga pul o’tkazib berdi – 2600 ming so’m; Kassaga pul olib kelindi – 5600 ming so’m; Ishchilarga ish haqi hisoblandi – 4200 ming so’m; Ustav kapitaliga tasischilarning ulushi asosiy vosita tariqasida kiritildi – 8900 ming so’m; Ishlab chiqarishdagi asosiy vositalarga eskirish hisoblandi – 1500 ming so’m; Qisqa muddatli bank kreditlari to’landi – 1000 ming so’m; Ishchilarga ish haqi berildi – 4700 ming so’m; Materiallar harid qilindi – 2500 ming so’m. Topshiriq: “FAYZ” korxonasining oktyabr oyida amalga oshirilgan xo’jalik operatsiyalarini buxgalteriya hisobida aks ettiring; Xaridorlarga pul o’tkazib berdi – 2600 ming so’m; Dt- 4310; Kt- 5110; 2600 mingso’m Kassaga pul olib kelindi – 5600 ming so’m; Dt – 5010; Kt – 5110; 5600 mingso’m Ishchilarga ish haqi hisoblandi – 4200 ming so’m; Dt – 2010; Kt – 6710; 4200 mingso’m Ustav kapitaliga tasischilarning ulushi asosiy vosita tariqasida kiritildi – 8900 ming so’m; Dt - 0100; Kt – 8300; 8900 ming so’m Ishlab chiqarishdagi asosiy vositalarga eskirish hisoblandi – 1500 ming so’m;
Qisqa muddatli bank kreditlari to’landi – 1000 ming so’m; Dt – 6810; Kt – 5110; 1000 ming so’m Ishchilarga ish haqi berildi – 4700 ming so’m; Dt – 6710; Kt – 5010; 4700 ming so’m Materiallar harid qilindi – 2500 ming so’m. Dy – 1000; Kt – 6010; 2500 ming so’m.
2-Masala. Maqsad – buxgalteriya balansidagi o’zgarishlar tartibini o’rganish. Masalani bajarish uchun ma’lumotlar. «M» kompaniyasi 200 yil 30 noyabr holatidagi balansi quyidagi ko’rinishga ega:
Dekabr oyida korxona tomonidan quyidagi muomalalar sodir bo’ldi (ming so’mda): Mulk egalaridan naqd pulda omonatlar qabul qilindi – 1 800 so’m; Kompaniyaga investitsiya ko’rinishida maxsus uskuna olindi – 4 000 so’m; Oddiy vasiqa berilib naqd pul kirim qilindi – 10 000 so’m; Nakd pul to’lanib uskuna sotib olindi – 12 500 so’m; Mol etkazib beruvchilardan TMZ sotib olindi – 9 000 so’m; Kreditor qarzlar (schyotlar) nakd pulda to’landi – 5 400 so’m; Boshqa kompaniyaga uskuna sotildi – 1 400 so’m; Debitorlik qarzlari (olinadigan schyotlar) nakd pulda kirim qilindi – 8 400 so’m; Topshiriq: 1. Ushbu oyda sodir bo’lgan muomalalarni taxlil qiling. 2. Taxlildan keyin «Aktiv = majburiyat + xususiy kapital» tenglamani isbotlang.
Download 0.82 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||